Δύο παλιά καταστατικά του Διδασκαλικού Συλλόγου Ρεθύμνου

 

Ο Διδασκαλικός Σύλλογος Ρεθύμνου, Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ρεθύμνης, όπως ονομάζεται σήμερα, ιδρύθηκε το 1921, ένα μόλις έτος πριν ιδρυθεί η Δ.Ο.Ε. (Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος), η οποία ιδρύθηκε το 1922. Με αυτά τα δεδομένα ο Διδασκαλικός Σύλλογος Ρεθύμνου αποτελεί, ίσως, το παλαιότερο εργασιακό σωματείο του Ρεθύμνου και ένα από τα παλαιότερα της χώρας. 

Το καταστατικό του παγκρήτιου Δημοδιδασκαλικού Συλλόγου

Βέβαια, προϋπήρχε από το 1903, περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, Παγκρήτιος Σύλλογος Δημοδιδασκάλων, που σταδιακά καταργήθηκε, δίνοντας τη θέση του στους Συλλόγους του κάθε νομού της Κρήτης. Εσφαλμένα, λοιπόν, ο Σύλλογος του Ρεθύμνου φέρει στη σφραγίδα του ως έτος ίδρυσης το 1906, έναντι του ορθού 1921.

Σύγχρονες σφραγίδες του Συλλόγου με την εσφαλμένη ημερομηνία ίδρυσης 1906

Δεν γνωρίζω αν υπάρχει το πρώτο καταστατικό του Συλλόγου σε κάποιο Αρχείο. Μόνο το εξώφυλλό του βρήκα στο βιβλίο του Χάρη Στρατιδάκη, που αφορά στην εκπαίδευση στο Ρέθυμνο. Σκαλίζοντας, όμως, τις τελευταίες ημέρες τα συρτάρια του γραφείου μου ανακάλυψα δύο παλιά καταστατικά του εν λόγω Συλλόγου. Το πρώτο φέρει ημερομηνία 1954 και το δεύτερο 1961.

Και τα δύο αυτά καταστατικά θα πρέπει να τα δούμε υπό το πρίσμα της εποχής στην οποία δημιουργήθηκαν. Ήταν η εποχή της μετεμφυλιακής Ελλάδας, που τα πολιτικά πάθη ήταν ακόμη νωπά και η «εθνικοφροσύνη» ήταν το διαβατήριο για να μπορέσει κάποιος να διοριστεί στο δημόσιο, πόσω δε μάλλον στον ευαίσθητο τομέα της δημόσιας Παιδείας. Η τριλογία «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια», διαπνέουν, εμμέσως πλην σαφώς, το κείμενο και των δύο καταστατικών, προσδίδοντας συντηρητισμό μιας άλλης εποχής στους λειτουργούς της δημόσιας ελληνικής εκπαίδευσης.

 

Το καταστατικό του 1954

Το καταστατικό του 1954 είναι τυπωμένο σε ένα μικρό βιβλιάριο διαστάσεων 10Χ14 εκ. και περιλαμβάνει 16 σελίδες, εκ των οποίων 13 είναι έντυπες και 3 λευκές. Το καταστατικό αυτό τροποποίησε το προηγούμενο μετά την έκτακτη Γενική Συνέλευση των μελών του Συλλόγου που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο στις 20 Φεβρουαρίου 1954. Μάλιστα, στο άρθρο 14 αναφέρει ότι ο Σύλλογος ιδρύθηκε το 1921, όπως αναγράφεται στην σφραγίδα του Συλλόγου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η «ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ» του Συλλόγου του οποίους θα παρουσιάσουμε παρακάτω όπως ακριβώς αναγράφονται στο Καταστατικό.

ΑΡΘΡΟΝ 1. Ιδρύεται εν Ρεθύμνω Σύλλογος των Διδασκάλων του Νομού Ρεθύμνης, αμφοτέρων των φύλων, με τον τίτλον «ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ» και με έδρα το Ρέθυμνον.

ΑΡΘΡΟΝ 2. Σκοπός του Συλλόγου είναι: α) Η πνευματική, οικονομική και κοινωνική εξύψωσις των διδασκάλων. β) Η προαγωγή της Λαϊκής Παιδείας και γ) Η ανάπτυξις της αλληλεγγύης μεταξύ των μελών αυτού.

ΑΡΘΡΟΝ 3. Μέσα διά την επιδίωξιν του σκοπού είναι α) Η έρευνα διά την θέσιν της Παιδείας και της λειτουργίας αυτής. β) Η ανάπτυξις των αιτημάτων του κλάδου εις τας αρμοδίας Αρχάς. γ) Ο διαφωτισμός της κοινής και επισήμου γνώμης περί της κοινωνικής και Εθνικής σημασίας του θεσμού της Λαϊκής Εκπαιδεύσεως και της ηθοπλαστικής και εκπολιτιστικής δράσεως του διδασκάλου. δ) Η συνεργασία με άλλα νόμιμα Σωματεία επιδιώκοντα παρεμφερείς σκοπούς. ε) Η εξεύρεσις παντός νομίμου μέσου που επιβάλλουν αι εκάστοτε περιστάσεις μακράν πάσης κομματικής ή πολιτικής αναμίξεως.

Το πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο που αναφέρεται στην τελευταία σελίδα του καταστατικού αποτελούταν από τον Πρόεδρο Ελευθέριο Γ. Δαφέρμο, την Γραμματέα Ελένη Ριτσάτου και τα μέλη Αναστασία Μαλανδράκη, Ανδρέα Σταυρουλάκη και Ιωάννη Σταματογιαννάκη.

Ο Πρόεδρος του Διδασκαλικού Συλλόγου Ρεθύμνης, Ελευθέριος Δαφέρμος, ήταν γιος του επίσης μεγάλου Δασκάλου Γεωργίου Δαφέρμου. Ανήσυχα πνεύματα και οι δύο, πατέρας και γιος, δεν αρκέστηκαν αυστηρά στο επάγγελμα του δασκάλου, αλλά μέσα στις διάφορες πνευματικές τους ασχολίες ήταν και η έκδοση του περιοδικού «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ Ο ΠΥΡΦΟΡΟΣ», την οποία ξεκίνησε ο Γεώργιος Δαφέρμος και μετά τον πόλεμο συνέχισε ο γιος του Ελευθέριος.

 

Το καταστατικό του 1961

Το καταστατικό του 1961 είναι κι αυτό τυπωμένο σε ένα βιβλίαριο διαστάσεων 19Χ15 εκ., από το τυπογραφείο ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ του Ρεθύμνου και αποτελείται από 10 έντυπες σελίδες. Και αυτό τροποποίησε παλαιότερο καταστατικό, μετά την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της 10^ης Οκτωβρίου 1960.

Θα προσπαθήσουμε, εδώ, να σταχυολογήσουμε τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του καταστατικού, όπως αυτά αναγράφονται στα άρθρα του.

ΑΡΘΡΟΝ 1. Ιδρύεται εν Ρεθύμνω του Νομού Ρεθύμνης Σύλλογος των Διδασκάλων και Νηπιαγωγών της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Ρεθύμνης.

ΑΡΘΡΟΝ 4. Ο Σύλλογος έχει ιδία σφραγίδα φέρουσαν κυκλοτερώς τας λέξεις (Σύλλογος Διδασκάλων και Νηπιαγωγών Περιφέρειας Ρεθύμνης) εν μέσω δε φοίνικα.

ΑΡΘΡΟΝ 7. Γενικοί σκοποί του Συλλόγου είναι (ανάμεσα σε άλλους) η ανάπτυξις δεσμών αγάπης, συναδελφότητος και αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του Συλλόγου και η ηθική και υλική ενίσχυσις αυτών, προς προαγωγίν του Ελληνικού κοινωνικού συνόλου διά της προαγωγής της Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως ήτις θα επιδιώκηται εντός του πλαισίου των Εθνικών μας Παραδόσεων, της Εθνικής μας κληρονομιάς και των προόδων της Παιδαγωγικής Επιστήμης.

ΑΡΘΡΟΝ 8. Ειδικοί σκοποί του Συλλόγου είναι η πνευματική εξύψωσις των μελών του Συλλόγου, η επαγγελματική κατάρτησις, η καθοδήγησις και η ειδίκευσις αυτών. Η προβολή της Διδασκαλικής τάξεως ως Εθνικού, πνευματικού και κοινωνικού παράγοντος πρωτίστης σημασίας και ανάγκης.

ΑΡΘΡΟΝ 9. Ως μέσα προς πραγμάτωσιν των ως άνω γενικών και ειδικών σκοπών του Συλλόγου τίθενται: α) Η ίδρυσις Γραφείου του Συλλόγου, Εντευκτηρίου, Βιβλιοθήκης και Αναγνωστηρίου του Συλλόγου. β) Η δι’ εκδρομών, εκθέσεων, εορτών και παντός άλλου μέσου, προαγωγή και ενίσχυσις της σωματικής, ψυχικής και πνευματικής αγωγής των μελών του Συλλόγου. γ) Η συλλογική διερεύνησις, η μελέτη και η εκλαϊκευτική απλούστευσις των ενδιαφερόντων θεμάτων εθνικού, κοινωνικού, γεωργικού, αγροτικού, οικονομικού, πνευματικού, παιδαγωγικού, επαγγελματικού και συνδικαλιστικού περιεχομένου. δ) Η οργάνωσις μαθητικών συσσιτίων. ε) Η δι’ εν γένει δημοσιευμάτων και διαλέξεων προαγωγή των σκοπών του Συλλόγου και της Κοινωνίας και της Πολιτείας, επί των εκάστοτε επιδιώξεων αυτού, διά παντός μέσου.

Το καταστατικό υπογράφεται από το πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο, με Πρόεδρο τον Δημήτριο Ξεκαλάκη, Γραμματέα την Χαρά Περάκη και Μέλη τους Σταμάτη Ρολόγη, Δημήτριο Βιβυλάκη και Μιχαήλ Ριτσάτο.

Ο Πρόεδρος του Συλλόγου, Δημήτριος Ξεκαλάκης, είχε γεννηθεί στο χωριό Μέση. Είχε υπηρετήσει ως δάσκαλος στα χωριά Άδελε και Λούτρα και ως Διευθυντής, για πολλά χρόνια, στο 2^ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου. Στα τέλη της εκπαιδευτικής σταδιοδρομίας του υπηρέτησε ως Επιθεωρητής στο Ηράκλειο, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

Ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ρεθύμνης έχει μια πολυετή και ενδιαφέρουσα ιστορία η οποία χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Στο παρόν άρθρο διαπραγματευτήκαμε ένα μικρό μόνο μέρος της ιστορίας του. Στόχος μου είναι να συνεχίσω περαιτέρω και όσον το δυνατόν πιο ενδελεχώς την έρευνα για τον παλαιότερο, ίσως, Σύλλογο του Ρεθύμνου.