Νίκος Δερεδάκης

Το 1897, ήταν ένα έτος μεγάλων αναταραχών για την Κρήτη. Το κρητικό ζήτημα αναζητούσε λύση, με τους Κρήτες να επιζητούν διακαώς την ένωσή τους με την Ελλάδα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, κρίνοντας ότι ή ένωση δεν ήταν ακόμη ώριμη και κάτω από την πίεση της ελληνικής κυβέρνησης που έστειλε εκστρατευτικό σώμα για να καταλάβει το νησί και να κηρύξει την ένωσή του με την Ελλάδα, προχώρησαν σε διεθνή κατοχή της Κρήτης, ώστε να προετοιμαστεί ομαλότερα η αυτονομία της. Το Ρέθυμνο κατελήφθη από τους Ορθόδοξους Ρώσους, οι οποίοι αποβιβάστηκαν στην πόλη το Μάρτιο του 1897 και οι τελευταίοι αναχώρησαν τον Ιανουάριο του 1909. Την περίοδο εκείνη η Πολωνία ήταν υποδουλωμένη στη Ρωσία. Έτσι, στις ρώσικες δυνάμεις κατοχής υπηρετούσαν από 200 έως 300, ανάλογα με τη χρονική περίοδο, Πολωνοί στρατιώτες, οι οποίοι ήταν καθολικοί στο θρήσκευμα.

Μεγάλη σύγχυση έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια με τη σωστή ορθογραφία της ονομασίας του ανατολικού προαστίου του Ρεθύμνου. «Μισίρια» ή «Μυσσίρια»; Ο Τιμόθεος Βενέρης στο μνημειώδες έργο του «Το Αρκάδι διά των αιώνων», το γράφει «Μισίρια», παραθέτοντας μάλιστα και την εξής παραπομπή: «Ονομασία δοθείσα εις το μικρό τούτο τμήμα της παραθαλασσίου πεδιάδος εκ της ομοιότητος αυτού εξ απόψεως γονιμότητος προς το Μισίρι (Αίγυπτον)».

Ανακαλύφθηκε το καλοκαίρι του 2008, κατά τις εργασίες ανάπλασης της πλατείας του Άγνωστου Στρατιώτη, η θεμελίωση τμήματος του οχυρού περιβόλου της πόλης και συγκεκριμένα, σύμφωνα με την αρχαιολογική υπηρεσία, το τμήμα της Πύλης της Άμμου και του παράκτιου τούρκικου προμαχώνα. Ο γνωστός πίνακας του Ρεθύμνου όπου αριστερά διακρίνονται οι βενετικοί στρατώνες και η πόρτα της Άμμου.

Τα Περιβόλια με τα γεράνια. Ελαιογραφία του Άγγλου περιηγητή Edward Lear, 1864. Οι περιηγητές, άνθρωποι συνήθως μορφωμένοι και λάτρεις του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, ελλείψει άλλων ενημερωτικών και ειδησεογραφικών μέσων, προσπαθούσαν μέσω των κειμένων τους να μεταφέρουν στους κατοίκους της Ευρώπης την κοινωνική ζωή αλλά και ιστορικά στοιχεία της τουρκοκρατούμενης ανατολής. Πολυμελείς περιηγητικές αποστολές αποτελούμενες από σχεδιαστές, φροντιστές και δραγουμάνους, περιέτρεξαν απ’ άκρη σ’ άκρη όχι μόνο την Κρήτη, αλλά και ολόκληρη την Ελλάδα, αφήνοντας στις νεότερες γενιές και ειδικά στους ιστορικούς ερευνητές έναν ιστορικό και πολιτιστικό θησαυρό ανεκτίμητης αξίας.

Η θεσμοθέτηση λειτουργίας των λαϊκών αγορών προέκυψε από την ελληνική Πολιτεία ως μέτρο υποστήριξης των αγροτών για αυτοδιάθεση των προϊόντων τους απ’ ευθείας στους καταναλωτές, χωρίς την παρέμβαση των μεσαζόντων. Στην πορεία, όμως, δόθηκε η θεσμική δυνατότητα για τη χορήγηση και εμπορικών αδειών, ανάλογα, βέβαια, με τους προς διάθεση χώρους, αλλά και τις οικονομικές και κοινωνικές αναγκαιότητες των τοπικών κοινωνιών και αγορών.

Το τζαμί της Νερατζές στις αρχές του 19ου αιώνα σε φωτογραφία Gerola. Το Τζαμί Νερατζέ ή Τζαμί του Γαζή Χουσεϊν Πασά, ή Ωδείο για τους νεότερους Ρεθυμνιώτες, με το εντυπωσιακό του θύρωμα και τον επιβλητικό μιναρέ του, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της πόλης του Ρεθύμνου. Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Εθν. Αντιστάσεως και Εμ. Βερνάρδου, εκεί όπου οι Τούρκοι γκρεμίζοντας ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο δημιούργησαν μια νέα πλατεία (Μεϊντάνι), τη σημερινή Τίτου Πετυχάκη ή Πλάτανος, καταργώντας ουσιαστικά την προγενέστερη ενετική, η οποία βρισκόταν στη σημερινή οδό Κων/νου Παλαιολόγου.

Η υδροδότηση του Ρεθύμνου. Ανέκαθεν, η έλλειψη νερού αποτελούσε μείζον πρόβλημα στις πόλεις της Κρήτης. Γι αυτό, οι εκάστοτε άρχοντες προσπαθούσαν να λύσουν το πρόβλημα της υδροδότησης κατασκευάζοντας δεξαμενές, πηγάδια και κρήνες. Ασφαλώς, το Ρέθυμνο δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στον κανόνα. Είναι πάντως γεγονός ότι αντιμετώπιζε λιγότερα προβλήματα από τις γειτονικές πόλεις, Χανιά και Ηράκλειο.

Με μεγάλη ικανοποίηση πληροφορήθηκα την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας να επιχορηγήσει το Δήμο Ρεθύμνης από τις πιστώσεις του έργου 1999ΣΕ04760004 «ΠΡΟΣΚΤ. ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚ. ΔΙΔΑΚΤ. Α/ΘΜΙΑΣ & Β/ΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΝΟΜ. ΑΥΤΟΔ. ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΧΩΡΑ» της ΣΑΕ 047/6 με το ποσό του 1.500.000 ευρώ για ανέγερση νέου 6/θεσίου Δημοτικού Σχολείου στο Ρουσσοσπίτι.