Ο Δημήτρης Αρχοντάκης, η παλιά Πόλη και οι μελετητές της.

 

Ψηφίστηκε, ομόφωνα, στο Δημοτικό Συμβούλιο της Δευτέρας 12 Οκτωβρίου η πρόταση της κ. Γεωργίας Κελέκη για να τιμηθεί ο π. Δήμαρχος Ρεθύμνου, Δημήτρης Ζ. Αρχοντάκης για την προσφορά του στο Ρέθυμνο. Μια από τις αιτιάσεις της εισηγήτριας ήταν η προσφορά του τ. Δημάρχου στην προστασία και ανάδειξη της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου, καθώς και της Φορτέτζας, που όλοι σήμερα απολαμβάνουμε και νιώθουμε δέος και υπερηφάνεια όταν περιδιαβαίνουμε στα στενά σοκάκια ή ανηφορίζουμε για τον λόφο του Παλαιόκαστρου.

Για να επιτευχθούν,  όμως, τα παραπάνω έπρεπε να δοθεί ένας τιτάνιος αγώνας ώστε να πεισθούν οι ιδιοκτήτες της παλιάς Πόλης, αλλά και οι εργολάβοι που καραδοκούσαν, ότι αυτό το κομμάτι της γης, με τη μακραίωνη ιστορία, αξίζει να μείνει ατόφιο και όσον το δυνατόν ανέπαφο.

Προς αυτή την κατεύθυνση καταλυτική ήταν η συμβολή σπουδαίων επιστημόνων, αρχιτεκτόνων και αρχαιολόγων, που ανάλωσαν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους για να μελετήσουν και να τεκμηριώσουν ιστορικά τη σπουδαιότητα των κτηρίων της παλιάς πόλης, αλλά και το σύνολο αυτής, καθώς και τη μοναδικότητα του κάστρου της Φορτέτζας.

Είναι οι άνθρωποι αυτοί, που τη δεκαετία του 1970 περιδιάβαιναν στα στενά της παλιάς πόλης, έμπαιναν στα παλιά σπίτια και αρχοντικά, μετρούσαν, φωτογράφιζαν, αποτύπωναν. Εκείνη την περίοδο είχαν γίνει ένα με τους κατοίκους της παλιάς πόλης, αν και πολλοί απ’ αυτούς τους έβλεπαν και τους αντιμετώπιζαν με καχυποψία.

Αρχικά, έχουμε τη μελετητική ομάδα των καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Ν. Μουτσόπουλου και Γ. Ζέρβα, οι οποίο κλήθηκαν από τον τότε Δήμαρχο Δημήτρη Αρχοντάκη και οι οποίοι εκπόνησαν μια σπουδαία μελέτη για την προστασία και την ανάδειξη της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου. Η έρευνά τους βασίστηκε στην ανάλυση ιστορικών και αρχιτεκτονικών δεδομένων και αποτύπωσαν την υφιστάμενη κατάσταση της παλιάς πόλης των αρχών της δεκαετίας του 1970. Τα αποτελέσματα και τα σχέδια της ογκώδους αυτής έρευνας υπάρχουν και φυλάσσονται στο Γραφείο παλιάς Πόλης του Δήμου.

Η έρευνα αυτή των δύο επιστημόνων και της ομάδας φοιτητών που τους συνόδευαν, έδωσε το έναυσμα και σε άλλους επιστήμονες να ασχοληθούν με την ιστορία των μνημείων του Ρεθύμνου. Πάντα ο Δήμος Ρεθύμνου και προσωπικά ο Δημήτρης Αρχοντάκης στέκονταν αρωγοί σε αυτές τις έρευνες παρέχοντας όλες τις διευκολύνσεις για την έρευνα, που σκοπό θα είχε την ανάδειξη της ιστορίας του τόπου.

Η Δρ. Ιωάννα Στεριώτου, αρχιτέκτονας, βρέθηκε στο Ρέθυμνο τη διετία 1973-1975 και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα: «Οι βενετικές οχυρώσεις του Ρεθύμνου (1540-1646)». Στο μνημειώδες δίτομο έργο της παρουσιάζονται οι οχυρώσεις της πόλης του Ρεθύμνου, με έμφαση στην ιστορία της Φορτέτζας. Πρέπει να αναφερθεί ότι οτιδήποτε γνωρίζουμε για την ιστορία του ενετικού κάστρου οφείλεται, στο μεγαλύτερο ποσοστό, στην Ιωάννα Στεριώτου. Για τη συμβολή του Δήμου Ρεθύμνου και των ανθρώπων του αναφέρει στην εισαγωγή του Α’ τόμου: «Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι η μελέτη αυτή δεν θα είχε φτάσει στο τελικό της στάδιο αν οι υπεύθυνοι του Δήμου Ρεθύμνης δεν μου συμπαραστέκονταν με τρόπο συγκινητικό σε όλη τη διάρκεια της επί τόπου έρευνας (1973-1975)».

Την ίδια περίοδο έρχεται στο Ρέθυμνο και ο υποψήφιος Διδάκτορας της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Ιορδάνης Δημακόπουλος και ερευνά τους τύπους των οικιών του Ρεθύμνου για να εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή με θέμα: «Τα σπίτια του Ρεθύμνου. Συμβολή στη μελέτη της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής της Κρήτης του 16^ου και 17^ου αιώνα». Ο Δημακόπουλος, λίγα χρόνια πρωτύτερα είχε μελετήσει την Κρήνη Rimondi και το επιβλητικό θύρωμα του Ωδείου και είχε δημοσιεύσει τις μελέτες του σε επιστημονικά κρητολογικά περιοδικά. Και σε αυτή την περίπτωση η βοήθεια του Δήμου Ρεθύμνου και του Δημήτρη Αρχοντάκη ήταν συγκινητική.

Από όλα τα παραπάνω εξάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι τίποτα δεν υπήρξε τυχαίο σε αυτή την πολιτεία. Η σημερινή αιχμή του δόρατος του τουρισμού και το πολιτισμού της πόλης, που στηρίζεται εν πολλοίς και στην ιστορία και στα μνημεία της, κρύβει από πίσω ανθρώπους με όραμα που μόχθησαν για την ανάδειξη και προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Στην κορφή αυτής της πυραμίδας των ανθρώπων, αναμφίβολα, στέκεται ο Δημήτρης Αρχοντάκης.