Κωστή Ηλ. Παπαδάκη: Τοπωνυμικό της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου.

Με ιδιαίτερη χαρά παρέλαβα πριν από μερικές ημέρες το νέο συγγραφικό πόνημα του εκλεκτού φίλου, φιλόλογου και θεολόγου, Κωστή Ηλ. Παπαδάκη. Γνώριζα ότι ο Κωστής τα τελευταία χρόνια ασχολούνταν νυχθημερόν με την πρώην επαρχία Αγ. Βασιλείου. Παρακολουθούσα στον τοπικό Τύπο τα σημειώματά του για τα χωριά και τους οικισμούς της περιοχής.

Όταν, όμως, μου εγχείρισε τον παρόντα τόμο, εντυπωσιάστηκα από την εργώδη προσπάθεια του συγγραφέα: 650 σελίδες και 8.000 τοπωνύμια από τους 39 οικισμούς του Δήμου, πλέον, Αγίου Βασιλείου.

Όπως αναφέρει στα «Προλεγόμενα» ο συγγραφέας, «Τα τοπωνύμια, οι ονομασίες, δηλαδή, που ο άνθρωπος έδωσε στους επιμέρους τόπους της ελληνικής υπαίθρου είναι δημιούργημα της λαϊκής σοφίας και αποτελούν μια άλλη σημαντική συνιστώσα της ονοματολογικής διαδικασίας. Είναι στενά συνδεδεμένα με τη μορφή και τη φύση του εδάφους, την πανίδα και τη χλωρίδα, τους ανθρώπους που κατοικούν στην περιοχή, την ιστορία, τα έθιμα και τις παραδόσεις. Γι αυτό η μελέτη τους είναι σπουδαιότατη τόσο για τη Γεωγραφία, όσο και για την Ιστορία την Εθνολογία και τη Λαογραφία, τη Φυτολογία και τη Ζωολογία. Κάθε τοπωνύμιο είναι συχνά μια ολόκληρη ιστορία. Κάποτε ανασταίνει μνήμες της νεότερης εποχής, κάποτε θρύλους που τραβούν πολύ παλιότερα, ως τα χρόνια της ενετικής κυριαρχίας και κάποτε, ακόμα πιο παλιά, αγγίζει τα σπλάχνα του αρχαίου Ελληνισμού».

Παρακάτω, ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης χαρακτηρίζει «έργο εθνικής σημασίας» τη διάσωση του τοπωνυμικού πλούτου της χώρας, αφού [η μελέτη αυτή] καθίσταται «κιβωτός διάσωσης του πολύτιμου εθνικού μας θησαυρού, της ελληνικής μας Γλώσσας».

Ερχόμαστε να προσυπογράψουμε τη θέση αυτή του συγγραφέα, αφού η λεξιπενία διαπέρνα, πλέον, κάθετα τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, με αποτέλεσμα λέξεις και όροι της πάλαι ποτέ πλούσιας ελληνικής γλώσσας, να θυσιάζονται στο βωμό της λήθης και των νεολογισμών. Επιπρόσθετα, η τοπωνυμική αυτή μελέτη, επιχειρείται ως ανάχωμα στην υφεσιακή κρίση που βιώνει τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία. Κρίση, που εκτός από οικονομικά, έχει και κοινωνικά και πολιτιστικά-πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Η ελληνική γη και ιδιαίτερα η ελληνική ύπαιθρος, ερημώνεται μέρα με τη μέρα. Οι ντόπιοι, αυτόχθονες «ακρίτες» εγκαταλείπουν τις εστίες τους, τα μέρη που μεγάλωσαν αυτοί και οι πρόγονοι τους, και τα «παραχωρούν», πολλές φορές έναντι «πινακίου φακής», είτε στους οικονομικούς μετανάστες, είτε, τελευταία, στα φουσκωμένα πορτοφόλια των Ευρωπαίων εταίρων μας, που σπεύδουν να αγοράσουν φτηνή ελληνική γη, εκμεταλλευόμενοι την κρίση που μαστίζει τη χώρα. Μαζί με τη γη, όμως, ξεπουλιέται και χάνεται και η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά μας, μέρος της οποίας αποτελούν τα τοπωνύμια.

Αυτό τον ορατό κίνδυνο αντιλήφτηκε ο συγγραφέας  κι έσπευσε, έστω και την ύστατη ώρα, να διασώσει και να παραδώσει στις επόμενες γενιές, όχι τη γη των προγόνων τους, αλλά κάτι ακόμα πολυτιμότερο: την ιστορία της. Γιατί, όπως έχει πει και ο μεγάλος ιστορικός Φ.Κ. Βώρος, «λαός που δεν σέβεται και δεν γνωρίζει την ιστορία του, δεν έχει ούτε παρόν ούτε μέλλον».

Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον Κωστή Ηλ. Παπαδάκη για το μνημειώδες έργο του, παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές. Θερμά συγχαρητήρια αξίζουν και στους διοργανωτές του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου για την πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου, μέρος των πρακτικών του οποίου είναι και η συγκεκριμένη μελέτη.