«Άρωμα γυναίκας» στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου

 

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα γονέων, το Κέντρο Συμβουλευτικής υποστήριξης γυναικών του Δήμου Ρεθύμνου, διοργανώνει την Κυριακή 5 Ιουνίου περίπατο-ξενάγηση στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου, με σκοπό την ανάδειξη του γυναικείου φύλου και των εμβληματικών γυναικών του Ρεθύμνου. Εμψυχωτής και συνοδοιπόρος μας θα είναι ο Δάσκαλος, συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής Νίκος Δερεδάκης.

Μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή στον περίπατο στο τηλέφωνο 28310 56607, αφού οι θέσεις θα είναι περιορισμένες λόγω της φύσης της δράσης.

Σημείο συνάντησής μας και αφετηρία του περιπάτου μας θα είναι η πλατεία Τεσσάρων Μαρτύρων στις 11.00 το πρωί.

Μπροστά μας θα δούμε να υψώνεται ο μιναρές του τζαμιού της Βαλιδέ Σουλτάνας. Χτίστηκε προς τιμήν της Τουρχάν Χατιτζέ, που έγινε Βασιλομήτωρ (Βαλιδέ Σουλτάνα) το 1648, όταν έγινε Σουλτάνος ο γιος της Μεχμέτ Δ'. Ανάλογη πορεία είχε και η Ραμπιά Γκιουλνους, η νόμιμη σύζυγος του Σουλτάνου Μωάμεθ του Δ’. Αυτή ήταν η Ρεθεμνιώτισσα Ευμενία Βεργίτση, που όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν το Ρέθυμνο το 1646, την πήραν σκλάβα στο χαρέμι του Σουλτάνου. Με την ομορφιά της και την προσωπικότητά της κατάφερε να γίνει γυναίκα του Σουλτάνου Μωάμεθ του Δ’ και αργότερα Βαλιδέ Σουλτάνα (Βασιλομήτωρ) όταν ο πρωτότοκος γιος της, Μουσταφά ο Β’ έγινε Σουλτάνος.

Πίσω μας, στη δυτική πλευρά του 3^ου Γυμνασίου, βρίσκεται η οδός Χαρίκλειας Δασκαλάκη. Είναι η θρυλική μορφή της πολιορκίας και του Ολοκαυτώματος της Μονής Αρκαδίου τον Νοέμβριο του 1866. Πολέμησε σαν άντρας στο Μοναστήρι, όπου έχασε τους τρεις γιους της. Την επαναστατική σημαία του οπλαρχηγού γιου της την φύλαξε στα στήθια της και την διέσωσε.

    Θα μπούμε από τη Μεγάλη Πόρτα στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως. Θα κάνουμε στάση στη Νοσηλευτική Σχολή του Νοσοκομείου, στον αριθμό 17 και θα αναφερθούμε στην νοσηλεύτρια Καλλιόπη Γιουλούντα. Με καταγωγή από το Γιαννούδι, υπηρετούσε ως Νοσοκόμα στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων, όταν τον Απρίλιο του 1941, την ώρα που βρισκόταν στο χειρουργείο, μία γερμανική βόμβα έπληξε το κτήριο σκοτώνοντάς την, μαζί με άλλες νοσηλεύτριες. Ήταν μόλις 30 ετών. Τον αλτρουισμό και την αυτοθυσία της μας θυμίζει η προτομή της στην αυλή του Νοσοκομείου Ρεθύμνου.

    Θα στρίψουμε δεξιά στην οδό Τομπάζη. Θα την διασχίσουμε, θα περάσουμε μπροστά από την είσοδο του τζαμιού της Βαλιδέ Σουλτάνας και θα φτάσουμε στην πλατεία Μητροπόλεως. Θα σταματήσουμε στο Συμβολαιογραφείο Ανδρουλάκη και θα μιλήσουμε για την Δήμητρα Βογιατζή-Παπαδοπετράκη, μητέρα της παλιάς συμβολαιογράφου Ιωάννας Παπαδοπετράκη-Στεφανάκη. Γεννημένη και μεγαλωμένη στον Πλατανιά, πήρε μέρος στην αντίσταση εναντίον των Γερμανών και φυλακίστηκε στις φυλακές της Αγυάς στα Χανιά. Μετά την απελευθέρωση συνέχισε να βρίσκεται δίπλα στον πάσχοντα συνάνθρωπό της, ενώ ήταν και από τις πρώτες γυναίκες επιχειρηματίες του Ρεθύμνου, διατηρώντας κατάστημα ηλεκτρικών ειδών στην Μικρή αγορά. 

Απέναντί μας θα δούμε το Φαρμακείο Κούνουπα. Θα αναφερθούμε στην Λέλα Κούνουπα, μητέρα του φαρμακοποιού Ανδρέα και του οδοντιάτρου Μανώλη Κούνουπα. Η Λέλα Κούνουπα, το γένος Καραπατάκη, είχε γεννηθεί στα Χανιά και είχε λάβει μεγάλη μόρφωση. Ήρθε στο Ρέθυμνο και παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό Γιάννη Κούνουπα. Ανήσυχο πνεύμα, αρθρογραφούσε στον Τύπο της εποχής με ψευδώνυμο, ενώ βοήθησε τα μέγιστα στην εγκατάσταση των Προσφύγων με τον Σύλλογο Κυριών. Αλλά και στην εθνική αντίσταση εναντίον των Γερμανών, προσέφερε τις υπηρεσίες της όπου της ζητήθηκε.

    Δίπλα ακριβώς βρίσκεται η οδός  Δασκαλογιάννη. Εκεί βρισκόταν το σπίτι της Μαρίας Τσιριμονάκη. Ήταν κόρη του γνωστού βιβλιοπώλη Αριστόδημου Χατζιδάκη και παντρεύτηκε τον δικηγόρο Μανώλη Τσιριμονάκη. Σπούδασε στην Αθήνα και με υποτροφία στις ΗΠΑ, ενώ ήταν ενεργό μέλος της κοινωνίας του Ρεθύμνου μέσω του Λυκείου Ελληνίδων και της ΧΕΝ. Πολυγραφότατη, μας έχει αφήσει ως παρακαταθήκη σημαντικά βιβλία για την ιστορία του Ρεθύμνου, όπως «Οι Ρεθεμνιώτες», «Εν Ρεθύμνω», «Αυτοί που έφυγαν, αυτοί που ήρθαν» και πολλά άλλα.

Από την πλατεία Μητροπόλεως θα στρίψουμε στην οδό Αγίας Βαρβάρας. Θα κάνουμε στάση στον ναό και θα μιλήσουμε για το Παρθεναγωγείο Ρεθύμνου που στεγαζόταν στην Παλιά Βιβλιοθήκη, που χτίστηκε τη δεκαετία του 1890.

Θα ξαναβγούμε στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως και θα μπούμε στην οδό Γοβατζιδάκη. Θα την διασχίσουμε και θα φτάσουμε  στην οδό Παπαμιχελάκη που είναι η πίσω είσοδος του Τούρκικου σχολείου. Θα δούμε την αραβική επιγραφή που βρίσκεται πάνω από το θύρωμα που αναφέρει ότι το σχολείο φτιάχτηκε το 1795 από τον Τουρκοκρητικό Κλάψα Εδεχέμ Μπέη για να φοιτούν τα θηλυκά παιδιά.  

Συνεχίζοντας τον περίπατό μας θα βγούμε στην οδό Νικηφόρου Φωκά. Θα καταλήξουμε στην Μικρή Παναγία και θα αναφερθούμε στην Υπατία Μοάτσου, που έφυγε σε ηλικία 20 ετών από ανίατη ασθένεια, δωρίζοντας την περιουσία της για να κατασκευαστεί το καμπαναριό της εκκλησίας το 1920.

Στη συνέχεια θα διασχίσουμε την οδό Αραμπατζόγλου, θα φτάσουμε στην Κρήνη Ριμόντι, θα συνεχίσουμε στην οδό Κων/νου Παλαιολόγου και μέσω της οδού Ιουλίας Πετυχάκη θα βγούμε στο Λύκειο Ελληνίδων. Η Ιουλία Μουσούρου-Πετυχάκη ήταν η πρώτη πτυχιούχος δασκάλα του Ρεθύμνου και αυτή που ίδρυσε το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου. Μορφωμένη, ασυμβίβαστη και καλλιτεχνική φύση, παντρεύτηκε τον υποπρόξενο της Ιταλίας στο Ρέθυμνο, Κωνσταντίνο Πετυχάκη.

Απέναντι, στη νησίδα, βρίσκεται το άγαλμα της Καλλιρρόης Παρρέν-Σιγανού. Ήταν η πρώτη γυναίκα φεμινίστρια και εκδότης την πρώτης γυναικείας εφημερίδας «Εφημερίς των Κυριών». Μαζί με την Ιουλία Πετυχάκη και τη Φερενίκη Βαλαρή ίδρυσαν το Λύκειο των Ελληνίδων.

    Θα προχωρήσουμε κατά μήκος της παραλίας και θα στρίψουμε στην οδό Μελιδόνη και θα βγούμε στην οδό Αρκαδίου. Στη συνέχεια θα στρίψουμε στην οδό Τσουδερών και θα βγούμε πάλι στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως. Θα μπούμε στην οδό Αγίου Φραγκίσκου. Μπροστά στο Αρχαιολογικό Μουσείο θα μιλήσουμε για τη βοήθεια του Συλλόγου Κυριών Ρεθύμνου στην περίθαλψη των Μικρασιατών προσφύγων. Σε αυτή την αίθουσα ο δραστήριος αυτός Σύλλογος των Ρεθεμνιωτών γυναικών, μοίραζε καθημερινό συσσίτιο και βοηθούσε με κάθε τρόπο τους χιλιάδες αναξιοπαθούντες πρόσφυγες που ήρθαν στο Ρέθυμνο από τη Μ. Ασία.  Θα μπούμε στην πλατεία  Μικρασιατών και θα βγούμε στο Τζαμί της Νερατζές. Θα μιλήσουμε  για την εκκλησία της Santa Maria, αφιερωμένη στη μεγάλη γυναίκα και μητέρα όλων των χριστιανών.

    

Θα καταλήξουμε στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο όπου στη δροσερή αυλή του  θα μιλήσουμε για την ιδρύτριά του, Φαλή Βογιατζάκη. Ρεθεμνιώτισσα των Αθηνών η Φαλή Βογιατζάκη είναι Πρόεδρος του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και Πρόεδρος του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείο Ρεθύμνου. Το βενετσιάνικο αρχοντικό που στεγάζεται το μουσείο αγοράστηκε από την ίδια και δωρίθηκε στο Μουσείο.  

Στη συνέχεια η επιμελήτρια του Μουσείου Αναστασία Πλατύραρχου θα μας ξεναγήσει στις συλλογές και τα εκθέματα του Μουσείου που αποπνέουν άρωμα γυναίκας…

Σε όλη τη διαδρομή μας θα συναντήσουμε πολλά κιόσκια (σαχνισιά), αρχιτεκτονήματα της μουσουλμανικής περιόδου, που η κατασκευή τους παρέπεμπε στη θέση της γυναίκας σε εκείνη την εποχή, που σπάνια εξερχόταν από την οικία της.  Επίσης, ιδιαίτερη αναφορά θα κάνουμε στα δεκάδες ρόπτρα που θα συναντήσουμε στις πόρτες των σπιτιών του Ρεθύμνου. Το «χέρι της Φατιμά», ή «χέρι της Μαρίας», ήταν δείγμα καλοτυχίας για το σπίτι με ιδιαίτερους συμβολισμούς.  

Σας περιμένουμε να απολαύσουμε έναν ενδιαφέροντα περίπατο!