Εμμανουήλ Καούνης: Ο αρχαιόφιλος του Ρεθύμνου

           

Συχνά πυκνά το τελευταίο διάστημα επισκέπτομαι τον κ. Λεωνίδα Καούνη, τον 97χρονο πια Ρεθυμνιώτη λόγιο, στο σπίτι του, στην πλατεία 25^ης Μαρτίου στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. Και είναι πραγματικά απολαυστικό να συζητάς με αυτόν τον άνθρωπο, που κουβαλά στις πλάτες του έναν σχεδόν αιώνα ελληνικής και κρητικής Ιστορίας.

            Καθισμένοι στο σαλόνι του σπιτιού του, με το τραπέζι γεμάτο ιστορικά τεκμήρια του παρελθόντος, ταξιδεύουμε μαζί στο χθες του Ρεθύμνου, στα γεγονότα και στους ανθρώπους που το σημάδεψαν. Και ενώ ξεκινάμε τη συζήτησή μας από κάποιο, διαφορετικό σημείο κάθε φορά, αυτή πάντα καταλήγει στον «μπαμπά μου», όπως αναφέρεται, όταν μιλά για τον πατέρα του, τον Εμμανουήλ Καούνη. Και τότε το πρόσωπό του ηρεμεί, γαληνεύει και διάχυτη συγκίνηση τον πλημμυρίζει.

            Και πώς να μην είναι έτσι, όταν συζητάμε για μια από τις μεγαλύτερες ρεθεμνιώτικες προσωπικότητες, που πρόσφερε τα μέγιστα στη διάσωση του αρχαιολογικού πλούτου του τόπου μας. Το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα ήταν μια εποχή που καθετί ιστορικό ή αρχαίο έτεινε, στην καλύτερη περίπτωση, να κατεδαφιστεί ή να εξαφανιστεί και στη χειρότερη να γίνει προϊόν αρχαιοκαπηλίας. Όμως, ο Εμμανουήλ Καούνης ήταν εκεί, φυλάσσοντας Θερμοπύλες.

Εύπορος έμπορος, με το πρώτο ατμοκίνητο εργοστάσιο λαδιού στην περιοχή της Πηγής, είχε έντονες πνευματικές ανησυχίες. Το μεγάλο του πάθος, την αρχαιολογία, το είχε καλλιεργήσει με ατελείωτες ώρες μελέτης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Ο Εμμανουήλ Καούνης συνήθιζε να κάνει μεγάλους περιπάτους στην εξοχή, στους οποίους ανακάλυπτε πιθανές αρχαιολογικές περιοχές, και κάθε Σάββατο, με δικά του έξοδα, έπαιρνε 2-3 έμπιστους εργάτες και έσκαβαν εκεί. Με αυτόν τον τρόπο, ο ερασιτέχνης αρχαιολόγος είχε φέρει στο φως σπάνιους αρχαιολογικούς θησαυρούς, με σπουδαιότερο το ανάγλυφο που είχε βρει στην περιοχή του Σταυρωμένου,  τους οποίους παρέδιδε αμέσως στον εκάστοτε επιμελητή αρχαιοτήτων του Ρεθύμνου.

Όλοι οι μεγάλοι αρχαιολόγοι της εποχής, ο Πλάτων, ο Μαρινάτος, ο Ξανθουδίδης, έπλεκαν με επιστολές τους το εγκώμιο του Εμμανουήλ Καούνη, αφού στο πρόσωπό του έβλεπαν έναν πολύτιμο συνεργάτη, σε μια εποχή που η αρχαιολογική υπηρεσία ήταν ακόμη στα σπάργανα και υποστελεχωμένη. Με δικές του ενέργειες σώθηκε η Λότζια και, αν ζούσε, ίσως ο βενετσιάνικος πύργος του Ρολογιού να ήταν ακόμη στη θέση του, όπως είχε γράψει ο Θεμιστοκλής Βαλαρής στο βιβλίο του «Μια πόλη αναμνήσεις».

Αλλά και το Υπουργείο Πολιτισμού δεν τον ξέχασε, τουλάχιστον εκείνα τα πρώτα χρόνια. Η φωτογραφία του, ως μεγάλου ευεργέτη, δέσποζε στο αρχαιολογικό μουσείο του Ρεθύμνου, όταν αυτό στεγαζόταν στη Λότζια και μετά στο κτήριο έξω από τη Φορτέτζα.

Όλα αυτά και άλλα πολλά μου λέει ο κ. Λεωνίδας Καούνης κάθε φορά που τον επισκέπτομαι στο σπίτι του. Και μια φορά, μου φάνηκε, πως είδα κι ένα δάκρυ να κυλάει στο γερασμένο πρόσωπό του, καθώς μιλούσε για τον «μπαμπά του» τον μεγάλο Εμμανουήλ Καούνη.