Το Μαρτάκι. Για να μην μας κάψει ο Μάρτης

 

Ποιος από εμάς όταν ήταν μικρός δεν έβαλε το «Μαρτάκι» για να μην τον κάψει ο ήλιος; Το βάζαμε στον καρπό του χεριού μας την 1^η του Μάρτη και το βγάζαμε την τελευταία μέρα του μήνα. Παίρναμε μια κόκκινη και μια άσπρη κλωστή, τις στρίβαμε μεταξύ τους για να εναλλάσσονται τα χρώματα και τις δέναμε στο χέρι μας. Αν δεν το βάζαμε, λέει, θα μας έκαιγε ο «καυτός» ήλιος του Μάρτη, του πρώτου μήνα της άνοιξης.

            Και αν πιστεύετε ότι αυτό το έθιμο δεν είναι και τόσο παλιό, κάνετε πολύ μεγάλο λάθος! Λέγεται πως έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και ειδικότερα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Όπως αναφέρει ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης, οι μύστες έδεναν μια κλωστή την Κρόκη στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Και αν πιστεύετε πως είναι μόνο ελληνική συνήθεια, πάλι κάνετε λάθος. Μαρτάκι φοράνε σε όλες σχεδόν τις βαλκανικές χώρες, όπου, δηλαδή έχουμε εμφανή τα σημάδια της άνοιξης από τον Μάρτη κιόλας.

            Στα γειτονικά μας Σκόπια το ονομάζουν «Μάρτινκα», ενώ στην Αλβανία ονομάζεται «Βερόρε». Οι Βούλγαροι πάλι, την πρώτη μέρα του Μάρτη φορούν στο πέτο τους ασπροκόκκινα στολίδια ή φουντίτσες που τα λένε «Μαρτενίτσα». Στη Ρουμανία ονομάζεται «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο, ενώ η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος που ανθίζει τον Μάρτιο.

            Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουν στο τέλος του μήνα ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές, όταν δουν το πρώτο χελιδόνι για να το πάρουν, λέει, τα πουλιά να χτίσουν τις φωλιές τους. Πολλοί το καίνε με το αναστάσιμο φως του Πάσχα.

            Όλα αυτά μου ήρθαν στο μυαλό την Τετάρτη που πήγα στο σχολείο και είδα τους μικρούς μαθητές να φοράνε το Μαρτάκι, συνεχίζοντας αυτό το πανάρχαιο έθιμο. Τα περισσότερα ήταν χειροποίητα, όπως μας τα έφτιαχναν κι εμάς οι μαμάδες μας πριν από αρκετές δεκαετίες. Δεν έλειπαν βέβαια και τα αγοραστά, με μεταλλικά ή ακόμη και με χρυσά κουμπώματα, αγορασμένα από κάποιο κατάστημα κοσμημάτων.

            Όπως και να είναι όμως, χειροποίητο ή αγοραστό, το Μαρτάκι συνεχίζει το ταξίδι του μες στον χρόνο, δείχνοντας ότι τα έθιμα του τόπου μας είναι ισχυρά και αντέχουν στον χρόνο και στην παγκοσμιοποίηση. Τώρα αν ξέρουν τα παιδιά γιατί το φοράνε, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση και βαραίνει τους γονείς αλλά κι εμάς τους εκπαιδευτικούς…