Γιατί οι μαθητές αδιαφορούν για το μάθημα των Θρησκευτικών στο Δημοτικό Σχολείο

Ομιλία στο πλαίσιο εκδήλωσης που διοργανώθηκε από το Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ρεθύμνου και τον Παγκρήτιο Σύνδεσμο Θεολόγων στο Ρέθυμνο στις 17/5/2011.

Το μάθημα των Θρησκευτικών διδάσκεται 2 ώρες εβδομαδιαίως στις 4 τελευταίες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου.

Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα, οι ειδικοί σκοποί καθώς και οι επιδιώξεις του, είναι, οι μαθητές:

1. Να γνωρίσουν βασικές παραστάσεις, έννοιες και σύμβολα της Ορθόδοξης Πίστης και ζωής.

2. Να αντιληφθούν την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και τον κόσμο.

3. Να ανακαλύψουν τη σημασία και την επικαιρότητα του Ευαγγελίου για την προσωπική και κοινωνική ζωή και τον πολιτισμό.

4. Να καλλιεργήσουν πνεύμα έμπρακτης αλληλεγγύης, ειρήνης και δικαιοσύνης σεβασμού της θρησκευτικής ιδιαιτερότητας και συνύπαρξης με το διαφορετικό.

5. Να εκτιμήσουν την ανάγκη σεβασμού και προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και της πολιτισμικής κληρονομιάς του τόπου μας και γενικότερα της ανθρωπότητας.

6. Να κατανοήσουν τι σημαίνει να είναι κάποιος ενεργό μέλος εκκλησιαστικής κοινότητας.

Διαπιστώσεις όσον φορά στην ελληνική κοινωνία.

1. Η ελληνική κοινωνία και κατ’ επέκταση και η ελληνική οικογένεια, έχουν χάσει την παραδοσιακή τους μορφή. Η έξοδος της γυναίκας – μητέρας από το σπίτι για εύρεση εργασίας, η παγκοσμιοποίηση, η αστυφιλία, και η άμεση και ραγδαία εξάπλωση της πληροφορίας, είναι μερικοί από τους παράγοντες που ευθύνονται.

2. Το βιοτικό επίπεδο στη χώρα έχει ανέβει κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες και μαζί το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο. Ο αναλφαβητισμός, πλέον, στην Ελλάδα έχει πέσει σε μονοψήφιο αριθμό.

3. Η ελληνική κοινωνία έχει γίνει πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική και πολυδογματική.

4. Η καλοπιστία, έχει δώσει τη θέση της στην καχυποψία και την αμφισβήτηση. Σε αυτό, έως ένα βαθμό έχει συντελέσει και η πρόοδος της επιστήμης. Στο «πίστευε, και μη ερεύνα» έχει μετατοπιστεί το κόμμα και έχει αλλάξει σε «πίστευε και μη, ΕΡΕΥΝΑ».

5. Οι παραδοσιακές «αυθεντίες» όπως ήταν ο παπάς και ο δάσκαλος, ιδίως στις μικρές κοινωνίες, έχουν χάσει προ πολλού την αίγλη τους και τίθενται, πλέον, υπό αυστηρή αμφισβήτηση. Ο λόγος τους και οι απόψεις τους από δογματικές και «αλάθητες» κινδυνεύουν να μην έχουν ούτε καν θέση «θεωρήματος».

6. Η ελληνική γλώσσα, από την καθαρεύουσα των προηγούμενων δεκαετιών, έχει μεταλλαχθεί στην απλή δημοτική. Παράλληλα η γραπτή ελληνική γλώσσα κινδυνεύει να αφανιστεί λόγω των greekglish.

7. Καταληκτικά, πρέπει να προστεθεί, ότι η ελληνική κοινωνία και κατ’ επέκταση και η ελληνική οικογένεια, έχει αρχίσει να «αποθρησκειοποιείται» και να «από-εκκλησιάζεται».

Μέσα σε αυτό το «νέο – ελληνικό» περιβάλλον έρχεται να επιτελέσει το ελληνικό Σχολείο, ιδίως το Δημοτικό, το ρόλο που η Πολιτεία του έχει αναθέσει. Ένα ρόλο, που εκτός από τον αυστηρά παιδαγωγικό και μαθησιακό, έχει να κάνει και με την κοινωνική, ηθική αλλά και πνευματική ανέλιξη και πρόοδο των μαθητών. Δύσκολος, αναμφίβολα, ρόλος, αφού όπως προείπα η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει ραγδαία, χωρίς, δυστυχώς, η πολιτεία και τα αναλυτικά προγράμματα της εκπαίδευσης, να μπορούν να ακολουθήσουν, τουλάχιστον όσο θα έπρεπε, τους ταχείς ρυθμούς αυτής της αλλαγής.

Μέσα σε αυτό το παιδαγωγικό κλίμα καλείται ο Έλληνας εκπαιδευτικός να διδάξει τα διάφορα διδακτικά αντικείμενα και βέβαια τα θρησκευτικά.

Ας δούμε, όμως και ας συγκρίνουμε τον Έλληνα μαθητή των περασμένων δεκαετιών με το σημερινό, κυρίως όσον αφορά στο μάθημα των Θρησκευτικών και της Θρησκευτικής – εκκλησιαστικής του παιδείας και κουλτούρας.

TOTE: Προβλεπόταν υποχρεωτικός σχολικός εκκλησιασμός κάθε Κυριακή. ΣΗΜΕΡΑ: Οι μαθητές με το σχολείο εκκλησιάζονται κυρίως στις εθνικές γιορτές.

ΤΟΤΕ: Η οικογένεια συνήθιζε να πηγαίνει στο σύνολό της στην εκκλησία κάθε Κυριακή, καθώς και σε όλες τις μεγάλες γιορτές. ΣΗΜΕΡΑ: Σπάνια η ελληνική οικογένεια εκκλησιάζεται.

ΤΟΤΕ: Οι μαθητές, με την παρότρυνση του δασκάλου παρακολουθούσαν, στο σύνολό τους, το κατηχητικό. ΣΗΜΕΡΑ: Ελάχιστα παιδιά πηγαίνουν στο κατηχητικό.

ΤΟΤΕ: Τα παιδιά συναγωνίζονταν ποιο θα πρωτοντυθεί «παπαδάκι». ΣΗΜΕΡΑ: Λέξη άγνωστη για τα παιδιά. Πολλές φορές το «παπαδάκι» γίνεται αντικείμενο χλευασμού από τους συνομηλίκους.

ΤΟΤΕ: Η καθαρεύουσα, ως διδασκόμενη γλώσσα, ήταν η ίδια με τη γλώσσα της εκκλησίας, άρα κατανοητή από τα παιδιά. ΣΗΜΕΡΑ: Τα παιδιά στην εκκλησία ακούνε μια «άγνωστη γλώσσα». ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ!

ΤΟΤΕ: Οι μαθητές μάθαιναν στο σχολείο πολλά τροπάρια, απολυτίκια και ύμνους. ΣΗΜΕΡΑ: Μετά βίας μαθαίνουν το «Πάτερ Ημών», ενώ το «Πιστεύω» είναι «ανώτερα Μαθηματικά»!

ΤΟΤΕ: Με τη συχνή παρουσία τους στην εκκλησία, ήξεραν όλη τη σειρά της Θείας Λειτουργίας. Ήταν εξοικειωμένοι με το τελετουργικό και με τα ιερά σκεύη. ΣΗΜΕΡΑ: Όλα μέσα στην εκκλησία τους φαίνονται άγνωστα και παράξενα.

Σε αυτό το περιβάλλον καλείται ο εκπαιδευτικός να διδάξει το μάθημα των Θρησκευτικών. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι απευθύνεται σε θρησκευτικά αναλφάβητους μαθητές και οι προοπτικές να αποκτήσουν κάποια παιδεία προς αυτή την κατεύθυνση, φαντάζει εξαιρετικά απίθανη. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι πολλά παιδιά, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις, πηγαίνουν για πρώτη φορά στην εκκλησία όταν μπαίνουν στο Σχολείο!

Βέβαια, το ύφος των βιβλίων έχει αλλάξει, προσπαθώντας να ακολουθήσουν τα σημεία των καιρών. Η γλώσσα όμως παραμένει «ξύλινη» και το περιεχόμενο, στις περισσότερες περιπτώσεις, αδιάφορο για τους μαθητές. Παράλληλα, δεν γίνεται κάποια προσπάθεια να γνωρίσουν οι μαθητές, τουλάχιστον, τα τελετουργικά σκεύη καθώς και την «πορεία» της Θείας Λειτουργίας, ώστε να έρθουν πιο κοντά στα τεκταινόμενα της εκκλησίας. Για αυτούς ο χώρος της εκκλησίας είναι ξένος και τα μυστήρια παντελώς άγνωστα ως διαδικασία.

Έτσι, αναγκαστικά μένει «στον πατριωτισμό» και την εφευρετικότητα του δασκάλου να μπορέσει να κάνει το μάθημα των Θρησκευτικών όσο το δυνατόν πιο ευχάριστο και εποικοδομητικό.