Αναγεννησιακό καρναβάλι ή καρναβάλι της Αναγέννησης;

Ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες το 23ο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ του Ρεθύμνου. Ένας εμπνευσμένος θεσμός, που δημιουργήθηκε από την τότε Νομάρχη Ρεθύμνου κα. Μόσσιαλου, για να αναδείξει τα αναγεννησιακά στοιχεία του Ρεθύμνου, της καλύτερα διατηρημένης παλιάς πόλης της Κρήτης και παράλληλα, να προβάλλει την πόλη, την ιστορία της και τον πολιτισμό της σε όλη την Ευρώπη. Τα πρώτα χρόνια, πραγματικά, το Φεστιβάλ έδειχνε να επιτυγχάνει τους στόχους και τους σκοπούς του. Στη συνέχεια, άρχισε να αλλοτριώνεται, να χάνει την αναγεννησιακή του ταυτότητα και να καταλήγει σε ένα ενδιαφέρον πολιτιστικό φεστιβάλ από τα δεκάδες που γίνονται την καλοκαιρινή περίοδο σε όλη την Ελλάδα, αλλά όχι αναγεννησιακό!

Η νέα Δημοτική Αρχή, ορθά, αποφάσισε να αλλάξει ρότα και το Φεστιβάλ να ξαναβρεί την παλιά του χαμένη αναγεννησιακή ταυτότητα. Η Επιτροπή του, διαχώρισε το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ από τις υπόλοιπες πολιτιστικές δραστηριότητες του καλοκαιριού και κάπου εκεί άρχισε να χάνεται το μέτρο. Εκεί που δεν υπήρχε αναγεννησιακή παράσταση ούτε για δείγμα, γέμισε το πρόγραμμα, και τα δύο τελευταία χρόνια, με προκλασσική μουσική, παντελώς άγνωστη για τα μουσικά ακούσματα του Ρεθεμνιώτη και έξω από την πολιτιστική κουλτούρα του. Αγνοήθηκαν όλες οι άλλες μορφές της αναγεννησιακής τέχνης, αγνοήθηκε εντελώς η κρητική Αναγέννηση, όπως είχε αναφέρει προ ημερών και ο γιατρός κ. Μανώλης Καλλέργης, που η ανάδειξή και προβολή της ήταν ο αρχικός στόχος του θεσμού και προχωρήσαμε σε παρουσίαση, κυρίως, μουσικών συνόλων, στην πλειονότητά τους ξένων, που πρέσβευαν μια ευρωπαϊκή κουλτούρα, άγνωστη και ξένη προς τη δική μας. Με λίγα λόγια, πανάκριβες μεν παραστάσεις, αλλά για λίγους, για να μην πούμε για ελάχιστους!

Αντιλαμβανόμενη η επιτροπή το «βαρύ» και το δύσπεπτο του προγράμματος και θέλοντας να κάνει το Φεστιβάλ προσιτό και στον απλό κόσμο, προχώρησε και σε μια νέα καινοτομία: στις τελετές έναρξης και λήξης. Εκεί η «μπάλα» χάθηκε τελείως. Έχοντας το δεδομένο του επιτυχημένου ρεθεμνιώτικου καραναβαλιού, και την αγάπη του κόσμου σε αυτό, προσπάθησε να «παντρέψει» αυτά τα δύο ανόμοια πράγματα: το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ με το Καρναβάλι, το χορό των Ομάδων και το κυνήγι του θησαυρού. Έτσι, μπήκε λίγο Dan Brown, λίγο κείμενα που θύμιζαν το θησαυρό της Ευανθούλας, πολύ αποκριάτικες στολές και βέβαια…καρναβαλικά άρματα! Και να μην ξεχάσω και τα βεγγαλικά, απαραίτητο συστατικό κάθε μεγάλης φιέστας της νέας δημοτικής Αρχής.

Πέρυσι, λοιπόν, βασικό στοιχείο, ήταν το πρώτο στοιχείο από τους «Illuminati», η φωτιά και φέτος το δεύτερο, το νερό. Για να ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια ο αέρας και η γη. Και βέβαια, όλα αυτά ντύθηκαν με «αέρα» Βενετίας και Palazzo Ducale! Και ο Δόγης έχει κάνει το δρομολόγιο Βενετία-Ρέθυμνο, Ομόνοια-Σύνταγμα. Πέρυσι μας ήρθε με πειρατικό καράβι, φέτος με ξεπατωμένη καρναβαλική γόνδολα, πάνω σε βαρέλια για να μη βουλιάξει, φωτισμένη με τίβολι, αλλά disco της δεκαετίας του ’80. Και τον υποδέχτηκε ο Δούκας της πόλης, άσχετα αν στο βενετοκρατούμενο Ρέθυμνο υπήρχε μόνο ο θεσμός του Ρέκτορα και ο Δούκας ήταν ο ανώτατος Βενετός διοικητής Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο. Και βέβαια, υπήρχε και το σιντριβάνι της φωτιάς, το οποίο χρυσοπληρώθηκε αποκλειστικά και μόνο για την τελετή έναρξης, παρέμεινε 12 μέρες για να σκουριάζει στην παραλία, χωρίς κανείς να καταλαβαίνει τι ήταν αυτό, μεταφέρθηκε στην Πλατεία, πλέον, Μικρασιατών, για την τελετή λήξης και τώρα προφανώς θα σκουριάζει σε καμιά αποθήκη και ίσως χρησιμοποιηθεί σε κάποιο καρναβαλικό άρμα στις επόμενες αποκριές!

Έτσι, το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ του Ρεθύμνου, χωρίστηκε σε τρία τμήματα: Τελετή Έναρξης-Παραστάσεις-Τελετή Λήξης. Και ειλικρινά, αμφιβάλλω, αν κάποιος που παρακολούθησε τις δύο τελετές, παρακολούθησε και κάποια από τις συναυλίες του Φεστιβάλ και το αντίθετο. Και όπως μου είπε και συνάδελφος Δημοτικός Σύμβουλος της πλειοψηφίας, « κι εμείς αν ανεβαίναμε σε δυο άλογα, ντυμένοι με αποκριάτικες στολές και κατεβαίναμε στην Πλάτανο, τον ίδιο κόσμο θα μαζεύαμε! Το θέμα είναι τι μένει στον κόσμο, σχετικά με την Αναγέννηση, απ’ όλο αυτό». Και βέβαια, είχαμε και την τελετή λήξης, με ολίγο «αναγεννησιακό» πρίγκιπα των δαχτυλιδιών και κλείσιμο με «αναγεννησιακό»Ζορμπά.

Παράλληλα, υπήρχαν και οι εκθέσεις του Αναγεννησιακού. Ολόκληρη η αίθουσα του Αγίου Φραγκίσκου, καταλήφθηκε, για να τοποθετηθούν 20 αφίσες με θέμα το «Μεσογειακό Πανόραμα», ενώ η αξιόλογη, ιδιωτική, έκθεση της Χυσούλας Σκεπετζή, στριμώχτηκε στο «Τούρκικο». Στο σπίτι του Πολιτισμού, παράλληλα με το διεθνές τουρνουά σκακιού, υπήρχε έκθεση φωτογραφίας μαθητών της Β/θμιας Εκπαίδευσης, με εντυπωσιακότερη αυτή των μαθητών του 2ου Λυκείου, με θέμα το βυθό, υπό τον καθηγητή Στέλιο Μανταδάκη. Στη γκαλερί Valari, υπήρχε έκθεση με θέμα «βότσαλα και λουλούδια της θάλασσας», η οποία είχε πρωτοπαρουσιαστεί πέρυσι στο κλειστό Γυμναστήριο, στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων του ΑΓΟΡ. Τέλος, στο «Νέο Ωδείο» εκτέθηκαν οι στολές από τις τελετές, έναρξης και λήξης των δύο τελευταίων ετών του Αναγεννησιακού. Πράγματι, εντυπωσιακές, αλλά μοδιστρική…αδεία, βαφτίστηκαν δόγης της φωτιάς, δόγης του νερού, παραπέμποντας σε καρναβάλι και όχι σε Αναγεννησιακό Φεστιβάλ. Εν κατακλείδι, όλες οι εκθέσεις, πλην της Χρυσούλας Σκεπετζή, δεν είχαν καμία σχέση με Αναγέννηση.

Εδώ, βέβαια, γεννιέται ένα μεγάλο ερώτημα:, για ποια Αναγέννηση μιλάμε. Για την Ευρωπαϊκή Αναγέννηση ή για την Ελληνική, η οποία εστιάζεται στην ενετοκρατούμενη Κρήτη του 16ου και 17ου αιώνα, όπου ανθίζει το κρητικό θέατρο και η κρητική λογοτεχνία, που διατηρεί έναν προσωπικό χαρακτήρα, έχοντας, όμως, αφομοιώσει δημιουργικά στοιχεία από την ευρωπαϊκή Αναγέννηση. Και βέβαια, Αναγέννηση, είτε ευρωπαϊκή είτε κρητική, δεν είναι μόνο η μουσική. Και θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μουσική αποτελεί, μόνο, ένα μικρό τμήμα της. Η Αναγέννηση χαρακτηρίζεται από τη στροφή στον κλασικό ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και έδωσε νέα πνοή στην επιστήμη στα γράμματα και στις καλές τέχνες.

Ειδικά εδώ, και στην Κρήτη και στο Ρέθυμνο, η Αναγέννηση άφησε έντονα τα σημάδια της. Έχουμε μια πλειάδα ανθρώπων που με το έργο τους «σήκωσαν» τη γενέτειρά τους ψηλά και την κατέταξαν στις πρώτες θέσεις της ευρωπαϊκής διανόησης. Ο Μάρκος Μουσούρος, που ασχολήθηκε, κυρίως, με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, ο Ζαχαρίας Καλλιέργης, μορφή της ευρωπαϊκής τυπογραφίας, με το «Μέγα Ετυμολογικό», ο Φραγκίσκος Πόρτος, που δίδαξε την ελληνική γλώσσα σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, ο Μπεργαδής, ο αξιολογότερος, ίσως, ποιητής του 15ου αιώνα, με τον «Απόκοπο», ο Ιωάννης Πικατόρος, εξίσου αξιόλογος ποιητής, ο Δανιήλ Φουρλάνος, από τους ιδρυτές της ακαδημίας των Vivi (Ζωντανών), που μελέτησε τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, ο Φραγκίσκος Μαπαρότσι, από τους κορυφαίους Ευρωπαίους λόγιους και μαθηματικούς, από τους ιδρυτές κι αυτός των Vivi, ο Αντώνιος Αχέλης, ποιητής, που χρησιμοποίησε, άριστα, το κρητικό ιδίωμα, ο Ανδρέας Τρωίλος, με το αριστούργημα, «Βασιλεύς Ροδολίνος», ο μοναδικός Γεώργιος Χορτάτζης, με την «Ερωφίλη», την «Πανώρια» και την κρητική κωμωδία «Κατζούρμπος», ο μοναδικός αγιογράφος, εκπρόσωπος της κρητικής σχολής, Εμμανουήλ Τζάνε Μπουνιαλής, ο αδερφός του, Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής, συγγραφέας του έργου «Κρητικός Πόλεμος», που μας δίνει μοναδικές πληροφορίες για την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους και πολλοί άλλοι.

Εκτός από τους παραπάνω, επώνυμους, έχουμε και δεκάδες, άλλους, ανώνυμους, κυρίως ποιητές που εμπλούτισαν την κρητική ποίηση με πάμπολλά δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή αλλά και στις ηρωικές πράξεις των προγόνων μας. Και βέβαια, πολλοί ανώνυμοι τεχνίτες, χρησιμοποιώντας στοιχεία από την ιταλική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική, δημιούργησαν στο Ρέθυμνο μοναδικά αρχιτεκτονικά μνημεία, πολλά απ’ τα οποία σώζονται ως τις μέρες μας, κατατάσσοντας το Ρέθυμνο πρώτη από τις αναγεννησιακές πόλεις της Κρήτης.

Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό, ότι το Ρέθυμνο, από μόνο του, χωρίς να ασχοληθούμε, καν, με την υπόλοιπη Κρήτη, που κι εκεί υπάρχουν δεκάδες εκπρόσωποι της κρητικής Αναγέννησης, έχει μια πλούσια αναγεννησιακή ιστορία και κουλτούρα, που δυστυχώς, δεν έχει αναδειχθεί και παρουσιαστεί ακόμα. Και μάλιστα, μια ιστορία, πολυποίκιλη και πολυεπίπεδη, που δεν περιχαρακώνεται στα στενά όρια μόνο της μουσικής.

Και είναι απορίας άξιο, πώς, οι τοπικοί επαΐοντες του πολιτισμού, προτιμούν εισαγόμενα σχήματα και κυρίως, ακούσματα και θεάματα, ξένα προς εμάς, για το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ του Ρεθύμνου. Έχουμε, σαν Ρέθυμνο και Κρήτη, τόσους εκπροσώπους της Αναγέννησης που φτάνουν και περισσεύουν για να εμπλουτίσουμε, όχι ένα, αλλά δεκάδες Αναγεννησιακά Φεστιβάλ.

Προτείνω, λοιπόν, τα αναγεννησιακά φεστιβάλ, από εδώ και πέρα, να αποκτήσουν ένα θεματικό χαρακτήρα. Και όταν λέω θεματικό, δεν εννοώ, τα καρναβαλικά, φωτιά, νερό, αέρας, γη κλπ, αλλά, να παίρνουν κάθε χρόνο το όνομα ενός εκπροσώπου της Κρητικής Αναγέννησης: πχ, «24ο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ, Γεώργιος Χορτάτζης». Έτσι, μέσα στις διάφορες εκδηλώσεις και δρώμενα, κάθε χρόνο, να παρουσιάζεται το έργο του εκάστοτε τιμώμενου προσώπου. Παράλληλα, να αναδειχθεί η αναγεννησιακή και όχι μόνο ιστορία του τόπου, η αρχιτεκτονική των κτιρίων μας, η φρουριακή, προμαχωνική, αρχιτεκτονική, μιας και έχουμε την τύχη να διαθέτουμε το μοναδικό κάστρο της Φορτέτζας, χτισμένο με τους όρους της φρουριακής αρχιτεκτονικής που επέβαλλε η ανακάλυψη της πυρίτιδας.

Έτσι, το Ρέθυμνο, πράγματι, θα αποκτήσει ένα μοναδικό Αναγεννησιακό Φεστιβάλ, που πρώτιστα θα προβάλλει τον τόπο και θα το αναδεικνύει ως διαχρονική πόλη των γραμμάτων. Όλα τα υπόλοιπα, είναι προχειρότητες, που μοναδικό στόχο έχουν την αυτοπροβολή κάποιων ματαιόδοξων.