Πώς διασώθηκε η έκταση που στέγασε το Πανεπιστήμιο στα Περιβόλια

 

Αναδιφώντας τις τελευταίες μέρες το Αρχείο του Δημοτικού Σχολείου Περιβολίων, ανακάλυψα και θα συνεχίζω να ανακαλύπτω εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τη νεότερη ιστορία των Περιβολίων.

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο της Ιστορίας του Σχολείου, που γράφτηκε το 1973, από τον τότε Διευθυντή και μετέπειτα δάσκαλο του σχολείου, Μαρίνο Γαλανάκη, το σχολείο στεγαζόταν σε κτήριο που βρισκόταν στο βόρειο άκρο της αυλής του ναού του Αγίου Νικολάου, σε μοναστηριακή έκταση. Το διδακτήριο οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1884-1885. Κατά την τελευταία μεγάλη επανάσταση του 1897-98, το κτήριο πυρπολήθηκε και ανοικοδομήθηκε το 1901, με έξοδα της Ανωτέρας Διευθύνσεως Παιδείας και Θρησκευμάτων της Κρητικής Πολιτείας.

Το σχολείο είχε στην ιδιοκτησία του μια έκταση περίπου 20 στρεμμάτων που ξεκινούσε νότια του ναού του Αγίου Νικολάου και κατέληγε στη σημερινή λεωφόρο Εμμανουήλ Παχλά. Είναι όλη αυτή η έκταση που σήμερα είναι χτισμένα το 8^ο Δημοτικό Σχολείο, το 6^ο και 14^ο Νηπιαγωγείο, το Πειραματικό Γυμνάσιο, το ΕΠΑΛ και το Τμήμα Ακουστικής Τεχνολογίας του ΕΛΜΕΠΑ. Είναι η ίδια έκταση και κτήρια που φιλοξένησε τις Σχολές του Πανεπιστημίου Κρήτης, όταν αυτό ιδρύθηκε και μέχρι να μεταφερθούν στις νέες εγκαταστάσεις στου Γάλλου.

Το πώς σώθηκε αυτή η μεγάλη έκταση και δεν οικοπεδοποιήθηκε σε καιρούς χαλεπούς, οφείλεται σε έναν φωτισμένο Περβολιανό δάσκαλο και ιερέα, τον παπά Γρηγόρη Παλαιτσάκη. Ο παπά Γρηγόρης γεννήθηκε το 1872 στα Περιβόλια και ήταν γιος παπά. Φοίτησε στη Νομική Σχολή Αθηνών και ήταν τελειόφοιτος, αλλά η επανάσταση του 1896 και ο πόλεμος του 1897 τον υποχρέωσαν να επιστρέψει στα Περιβόλια. Ιερούργησε για μερικά χρόνια, από το 1910-1914, αλλά κυρίως άσκησε το επάγγελμα του δασκάλου, σε μια εποχή που δεν υπήρχαν πτυχιούχοι δάσκαλοι. Διορίστηκε ως δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Περιβολίων το 1906 και παρέμεινε εκεί έως το 1935, οπότε εκδιώχθηκε λόγω των φιλοβενιζελικών του φρονημάτων. Ο παπά Γρηγόρης, παρότι είχε παραιτηθεί από ιερέας, συνέχιζε, όμως, να φέρει το ράσο, ως δείγμα ευσέβειας και να ψέλνει στην εκκλησία.

 

Το Ταμείο Εφέδρων Πολεμιστών Ρεθύμνου

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ιδρύθηκαν στους τέσσερις νομούς της Κρήτης τα «Ταμεία Εφέδρων Πολεμιστών» με τον νόμο 3345/1925. Σκοπός του νόμου ήταν να μπορέσουν να αποκτήσουν γη για καλλιέργεια οι Έλληνες στρατιώτες που, πολλοί από αυτούς, πολεμούσαν αδιάκοπα σε διάφορους πολέμους της χώρας από το 1912 κιόλας κι έτσι δεν είχαν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με κάποιο επάγγελμα. Με τον νόμο αυτό, η μοναστηριακή περιουσία της Κρήτης, που ήταν τεράστια, αναδιανεμήθηκε. Επί της ουσίας, οι Μονές κράτησαν τα 2/5 της περιουσίας τους ενώ τα υπόλοιπα 2/5 πέρασαν στην ιδιοκτησία του Ταμείου Εφέδρων Πολεμιστών κάθε νομού της Κρήτης. Κατά ένα «περίεργο» τρόπο, στις Μονές έμειναν, κυρίως, οι βραχώδεις εκτάσεις και οι χαλέπες, ενώ στα «Εφεδροταμεία» όπως ήταν ευρέως γνωστά, πέρασαν οι καλές και αξιοποιήσιμες εκτάσεις.

Η μεγάλη έκταση του Δημοτικού Σχολείου Περιβολίων, που αναφέραμε παραπάνω, η επονομαζόμενη «Σοχώρα», που έως τότε ήταν μοναστηριακή, πέρασε στη κατοχή του Εφεδροταμείου Ρεθύμνου. Το 1928, το  Εφεδροταμείο αποφάσισε την εκποίηση του χώρου αυτού. Επειδή ήταν μεγάλης έκτασης, και δεν θα βρισκόταν ένας αγοραστής, την τεμάχισε σε 6 τμήματα και έκανε την προκήρυξη του πλειστηριασμού. Ο παπά Γρηγόρης, τότε, και με τις νομικές γνώσεις που διέθετε, κατόρθωσε να πείσει όλους τους υποψήφιους αγοραστές να μην πλειοδοτήσουν, αλλά να αγοράσει το Σχολείο όλη την έκταση, πράγμα που εν τέλει πέτυχε. Το Σχολείο, όμως δεν είχε αυτά τα χρήματα για την αγορά. Ο παπά Γρηγόρης έπεισε τον Δήμο Ρεθύμνης να δώσει τα χρήματα στη Σχολική Εφορεία η οποία, τελικά πλήρωσε το ποσό σε 8 ετήσιες δόσεις.

Στο έγγραφο του Ταμείου Εφέδρων Πολεμιστών Νομού Ρεθύμνης, με ημερομηνία 5 Σεπτεμβρίου 1929,  που παρουσιάζεται για πρώτη φορά και βρίσκεται στο Αρχείο του 8^ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου, φαίνεται η πρόθεση του Εφεδροταμείου να πουλήσει την έκταση στο Σχολείο, αντί του ποσού των 45.000 δραχμών, σε τρεις δόσεις, που τελικά, όμως έγιναν οκτώ, όπως προαναφέρθηκε.

 

Η Χούντα και η Τεχνική Σχολή Περιβολίων

Τα χρόνια κύλησαν και το Σχολείο εκμεταλλευόταν την τεράστια αυτή έκταση ως αγροκήπιο αλλά και ως χώρο παιχνιδιού. Το 1967, με την εγκαθίδρυση της Χούντας των Συνταγματαρχών, επισκέφθηκε το Ρέθυμνο ο Αμαριώτης Στυλιανός Παττακός, ως υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης. Αναζητούσε έκταση για να χτίσει στην ιδιαίτερη πατρίδα του μια Τεχνική Σχολή. Μετά από πολλές αναζητήσεις της Νομαρχίας, παρουσιάστηκε στον Υπουργό ο Πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας Εμμανουήλ Καρινιωτάκης και πρόσφερε για τον σκοπό αυτό ένα μεγάλο μέρος της έκτασης του Σχολείου. Η Νομαρχία δέχθηκε αμέσως. Πολλοί κάτοικοι των Περιβολίων δυσανασχέτησαν για την δωρεάν παραχώρηση ολόκληρης της έκτασης, αλλά λόγω της πολιτικής κατάστασης δεν μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν δημόσια.

Το Πρακτικό της Σχολικής Εφορείας Περιβολίων με το οποίο παραχωρείται η έκταση για την ανέγερση της Τεχνικής Σχολής, με ημερομηνία 28 Ιουνίου 1967, βρίσκεται στο Αρχείο του Σχολείου.

Έτσι, το 1970 θεμελιώθηκε η Τεχνική Σχολή και μερικά χρόνια αργότερα στις εγκαταστάσεις της στεγάστηκε η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.