Η μεταφορά της Ολυμπιακής Φλόγας για τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1972 στο Μόναχο και του 1980 στη Μόσχα.

 

Εισαγωγικά

Ο θεσμός της Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας και της μεταφοράς της, με λαμπαδηδρόμους, από την αρχαία Ολυμπία στο Στάδιο όπου θα γίνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες ξεκίνησε από την Ολυμπιάδα του Βερολίνου του 1936. Η ιδέα και η πρόταση προς τον τότε Καγκελάριο της Γερμανίας, Αδόλφο Χίτλερ, ήταν του Γερμανού καθηγητή Karl Diem.

Η Φλόγα μεταφέρθηκε με 3075 δρομείς-λαμπαδηδρόμους από την ιερή Άλτη της Ολυμπίας, μέσω Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας, Ουγγαρίας, Αυστρίας και Γερμανίας, για να καταλήξει στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου. Ο τελευταίος λαμπαδηδρόμος, ο οποίος παρέδωσε τη Φλόγα στον Γερμανό Ηγέτη, μαζί με ένα κλαδί ελιάς από την Ολυμπία, ήταν ο ηλικιωμένος, πια, νικητής του μαραθωνίου δρόμου των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας του 1896, Σπύρος Λούης, ο οποίος μπήκε στο Στάδιο του Βερολίνου φορώντας την παραδοσιακή ενδυμασία του Εύζωνα.

Οι λαμπαδηδρομίες του 1972 και 1980 που εξετάζουμε παρακάτω, έχουν τη μοναδική ιδιαιτερότητα, ότι η Φλόγα μεταφέρθηκε από την Ολυμπία σε Μόναχο και Μόσχα αντίστοιχα, πεζή, χωρίς να χρησιμοποιηθεί κάποιο μηχανοκίνητο μέσο, όπως συνέβη στις άλλες Ολυμπιάδες.

 

Η Λαμπαδηδρομία του 1972

Χάρτης της διαδρομής της Ολυμπιακής φλόγας προς το Μόναχο το 1972

Η λαμπαδηδρομία για την 20^η Ολυμπιάδα του Μονάχου, ορίστηκε, ξεκινώντας από την Ελλάδα, να περάσει από Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, Ουγγαρία, Αυστρία, για να καταλήξει στο Ολυμπιακό στάδιο του Μονάχου, καλύπτοντας απόσταση 5.785 χιλιομέτρων και με τη συμμετοχή ισάριθμων λαμπαδηδρόμων. Η οργανωτική επιτροπή της Γερμανίας ανέθεσε στην εθνική ολυμπιακή επιτροπή κάθε χώρας να σχεδιάσει όπως ήθελε τη διαδρομή της Φλόγας μέσα στα σύνορά της. Στην Αθήνα ήρθαν ανώτατα στελέχη του αθλητισμού της Γερμανίας, με επικεφαλής τους Προέδρους της Γερμανικής Ολυμπιακής Επιτροπής και της Οργανωτικής Επιτροπής των Αγώνων για συνεργασία σχετικά με τη διοργάνωση. Από τη στιγμή της αφής της Φλόγας στην Ολυμπία, μέχρις ότου αυτή φτάσει στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μονάχου, είχε υπολογιστεί ότι θα ταξίδευε 30 ημέρες και νύχτες.

Η ολυμπιακή φλόγα, ξεκινώντας από την Αρχαία Ολυμπία για να καταλήξει στους Κήπους του Έβρου, στα σύνορα με την Τουρκία, διένυσε απόσταση 1859 χιλιομέτρων. Μεγάλες και λαμπρές τελετές, επί ελληνικού εδάφους, για την υποδοχή της ολυμπιακής φλόγας πραγματοποιήθηκαν στην Αρχαία Ολυμπία, στην Κόρινθο, στην Αθήνα, την Θεσσαλονίκη και στους Κήπους του Έβρου. Μικρότερης διάρκειας και λαμπρότητας τελετές πραγματοποιήθηκαν στον Πύργο, την Αμαλιάδα, στην Πάτρα, το Αίγιο, στο Ξυλόκαστρο και το Κιάτο της Πελοποννήσου, στα Μέγαρα και την Ελευσίνα της Αττικής, στη Θήβα, τη Λεβαδιά, την Άμφισσα και τη Λαμία της Στερεάς Ελλάδας, στον Τύρναβο της Θεσσαλίας, στην Κοζάνη, τη Φλώρινα, την Αριδαία, τα Γιαννιτσά, τον Πολύγυρο, τον Σταυρό, την Νιγρίτα, την Δράμα και την Καβάλα της Μακεδονίας, στην Ξάνθη, την Αλεξανδρούπολη και τις Φέρες της Θράκης. Η Ολυμπιακή φλόγα, μετά την αφή της στην Αρχαία Ολυμπία, διανυκτέρευσε στην Αθήνα, στους Δελφούς, στη Λάρισα, στην Καστοριά, στην Έδεσσα, στα Μουδανιά, στις Σέρρες και στην Κομοτηνή.

Η αφή της Φλόγας έγινε στην Ολυμπία στις 28 Ιουλίου 1972, στις 12.00 το μεσημέρι με Πρωθιέρεια την Μαρία Μοσχολιού, η οποία παρέδωσε το ολυμπιακό φως στον δρομέα Ρούσση. Την τελετή παρακολούθησαν πολλοί ξένοι επίσημοι, ανάμεσά τους οι Υπουργοί αθλητισμού της Βαυαρίας, της Τουρκίας και της Γαλλίας. Κατά τη διάρκεια της αφής υψώθηκε αερόστατο τεραστίων διαστάσεων, με πλήρωμα τεσσάρων ατόμων, που στα εξωτερικά του τοιχώματα υπήρχε γραμμένη η φράση «Το Μόναχο ευχαριστεί την Ολυμπία». Ο πρώτος λαμπαδηδρόμος, συνοδευόμενος από τις Ιέρειες, προχώρησε προς την Ιερή Άλτη, όπου ανακρούστηκε ο εθνικός ύμνος της Ελλάδας. Στη συνέχεια, με την αναμμένη δάδα στο χέρι, έφτασε στο άλσος Ντε Κουμπερτέν, τον αναβιωτή των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων, όπου άναψε τον Ολυμπιακό Βωμό.

Στα Μέγαρα πραγματοποιήθηκε λαμπρή εκδήλωση στο στάδιο της πόλης, που περιελάμβανε αναπαράσταση αρχαίων Ολυμπιακών εκδηλώσεων, με την άφιξη αρχαίων Μεγαρέων Ολυμπιονικών, αρχαϊκούς χορούς και ύμνους προς τους Ολυμπιονίκες. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν αθλητικοί αγώνες, εορταστικές και χορευτικές εκδηλώσεις.

Η λαμπρότερη εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας, όπου 30.000 θεατές ήταν συγκεντρωμένοι για να παρακολουθήσουν την τελετή. Η τελετή, με την παρουσία πολλών επισήμων, ξεκίνησε στις 8.00 το βράδυ, με την παρέλαση των σημαιών των κρατών της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας, που είχαν διοργανώσει Ολυμπιακούς Αγώνες. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε παρέλαση αντιπροσωπευτικών τμημάτων όλων των αθλημάτων που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών αγώνων. Ακολούθησε η είσοδος στο Παναθηναϊκό στάδιο του τελευταίου λαμπαδηδρόμου της διαδρομής Ολυμπία-Αθήνα, του Έλληνα πρωταθλητή στο άλμα επί κοντώ, Χρήστου Παπανικολάου, ο οποίος άναψε με τη δάδα του τον ιερό βωμό, που είχε τοποθετηθεί στο κέντρο του σταδίου. Ακολούθησε η έπαρση της Ολυμπιακής, Γερμανικής και Ελληνικής σημαίας και ανακρούσθηκαν ο Ολυμπιακός, Γερμανικός και Ελληνικός ύμνος. Ακολούθησαν διάφορες ομιλίες και στη συνέχεια ο αθλητής Μακρίδης έδωσε τον όρκο του αθλητή, για να ακολουθήσει ημερίδα στίβου, με τα αγωνίσματα 100 μ. ανδρών και γυναικών, 2.000 μ. ανδρών και σφαιροβολία ανδρών. Το πρόγραμμα έκλεισε με διάφορους εθνικούς χορούς από χορευτικά συγκροτήματα. Η φλόγα διανυκτέρευσε στην Αθήνα και την επόμενη μέρα στις 6.00 το πρωί, την παρέλαβε λαμπαδηδρόμος για να συνεχίσει το ταξίδι της στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Στην Φλώρινα της Μακεδονίας, την ώρα που ο λαμπαδηδρόμος πλησίαζε για να ανάψει τον βωμό στην πλατεία της πόλης, η δημοτική φιλαρμονική έπαιξε τον Ολυμπιακό ύμνο. Ακολούθησε ομιλία για τη σημασία και τον συμβολισμό της Ολυμπιακής φλόγας και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με παραδοσιακούς χορούς από τοπικά συγκροτήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Επίσκοπος της περιοχής, Αυγουστίνος Καντιώτης, δεν παρέστη στις εκδηλώσεις, ούτε επέτρεψε στον εκπρόσωπό του να παραστεί, θεωρώντας ότι η αφή της Ολυμπιακής φλόγας παραπέμπει στην αρχαία ελληνική θρησκεία.

Στις 3 Αυγούστου 1972 η Ολυμπιακή φλόγα έφτασε στην Θεσσαλονίκη. Οι κεντρικοί οδοί της πόλης απ’ όπου πέρασε ήταν σημαιοστολισμένοι, ενώ η φλόγα έφτασε νωρίς το απόγευμα στην πλατεία, μπροστά από τον Λευκό Πύργο, όπου είχε στηθεί ο βωμός.

Η τελετή στη Θεσσαλονίκη, μπροστά από τον Λευκό Πύργο

Ο λαμπαδηδρόμος, πλησιάζοντας τον χώρο της τελετής, πλαισιώθηκε από αθλητές που κρατούσαν κλαδιά ελιάς, καθώς και από νεαρά κορίτσια ντυμένα με αρχαϊκές ενδυμασίες. Στον χώρο, άγημα των ειδικών δυνάμεων του Στρατού επέδωσε τιμές, υπό τους ήχους της Μπάντας του Στρατού. Ο λαμπαδηδρόμος άναψε με τη φλόγα τον βωμό, ενώ ταυτόχρονα ακουγόταν ο Ολυμπιακός Ύμνος και γινόταν έπαρση των σημαιών της Ελλάδας, της Δυτικής Γερμανίας και των Ολυμπιακών αγώνων.

Στη συνέχεια, ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης, στην ομιλία του, μίλησε για τον συμβολισμό της Ολυμπιακής φλόγας στη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης. Ακολούθησε εκτέλεση αρχαϊκών και παραδοσιακών χορών από χορευτικούς συλλόγους και η τελετή ολοκληρώθηκε με την ανάκρουση του εθνικού ύμνου και λαμπαδηδρόμος παρέλαβε τη φλόγα με κατεύθυνση προς τη Χαλκιδική.

 

Η Λαμπαδηδρομία του 1980

Η διεξαγωγή της 22^ης Ολυμπιάδας ανατέθηκε στην πόλη της Μόσχας. Έμελλε να σκιαστεί, όμως, από την εισβολή της τότε Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν. Πρώτες αντέδρασαν οι ΗΠΑ, δίνοντας το σύνθημα για μποϋκοτάζ από τους αγώνες, και ακολούθησαν αρκετά κράτη, όπως η Ιαπωνία, η Δυτική Γερμανία κ.α. Τελικά, στην Ολυμπιάδα συμμετείχαν 81 χώρες, ενώ 51 απείχαν.

Πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών προετοιμασιών, επισκέφθηκαν τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή ένας απεσταλμένος της Ουάσιγκτον κι ένας της Μόσχας, εκφράζοντας εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις. Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ ζητούσε να μην δοθεί η Ιερή Φλόγα της Ολυμπίας στην Μόσχα και ο εκπρόσωπος της Μόσχας, να πραγματοποιηθεί κανονικά η τελετής της Αφής και της μεταφοράς της φλόγας, εφόσον η Μόσχα είχε λάβει από την ΔΟΕ την εντολή να διοργανώσει τους 22^ους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, μετά από έντονο πολιτικό παρασκήνιο, πήρε τη σωστή απόφαση και παρέδωσε την Ολυμπιακή Φλόγα στη Μόσχα.

Αποφασίστηκε η Ολυμπιακή Φλόγα να μεταφερθεί ακολουθώντας μια διαδρομή 5000 χιλιομέτρων, κατανεμημένη ως εξής: Ελλάδα 1170 χλμ, Βουλγαρία 935 χλμ σε έξι ημέρες, Ρουμανία 539 χλμ σε 4 ημέρες και ΕΣΣΔ 2284 χλμ σε 14 ημέρες. Στο ελληνικό έδαφος η λαμπαδηδρομία συνεχιζόταν όλο το 24ωρο και στις άλλες χώρες μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι επιλεγμένοι με προσοχή λαμπαδηδρόμοι εκπαιδεύτηκαν για τον τρόπο χειρισμού του πυρσού.

Χάρτης της διαδρομής της Φλόγας προς τη Μόσχα.

Η ταχύτητα του κάθε λαμπαδηδρόμου στον ελλαδικό χώρο είχε υπολογιστεί για κάθε χιλιόμετρο σε 5’, ή 12 χιλιόμετρα σε 1 ώρα. Μεγάλης διάρκειας, λαμπρές τελετές, είχαν προβλεφθεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα και πραγματοποιήθηκαν στην Αρχαία Ολυμπία, στην Αθήνα, στην Κόρινθο και τη Θεσσαλονίκη. Μικρότερες τελετές πραγματοποιήθηκαν στον Πύργο, την Αμαλιάδα, την Πάτρα, το Αίγιο και το Κιάτο της Πελοποννήσου, στα Μέγαρα και την Ελευσίνα της Αττικής, στη Θήβα, τη Λεβαδιά, την Άμφισσα και τη Λαμία της Στερεάς Ελλάδας, στον Τύρναβο και την Ελασσόνα της Θεσσαλίας, στην Κοζάνη της Μακεδονίας, στο Σιδηρόκαστρο και στον Προμαχώνα του Έβρου. Η Ολυμπιακή φλόγα διανυκτέρευσε, μετά την αφή της στην Αρχαία Ολυμπία, στην Αθήνα, στους Δελφούς, στη Λάρισα, στη Βέροια, και στις Σέρρες.

Η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας έγινε στην Αρχαία Ολυμπία στις 19 Ιουνίου 1980, με την παρουσία του Ivan Koriula, Αντιπροέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής, του Αντώνη Κούτρα, Δημάρχου της Ολυμπίας και του Νικολάου Νησιώτη, μέλους της ΔΟΕ και Προέδρου της ΔΟΑ. Η τελετή ήταν η παραδοσιακή, με τη Μαρία Μοσχολιού, για τελευταία φορά στον ρόλο της Πρωθιέρειας.

Η Αφή της Ολυμπιακής φλόγας το 1980

Η τελετή της Αφής ξεκίνησε στις 10.30 το πρωί, με κατάθεση στεφανιών στο μνημείο του Ντε Κουμπερτέν και κατόπιν στο Αρχαίο Στάδιο έγινε ανάκρουση των εθνικώς ύμνων της Σοβιετικής Ένωσης και της Ελλάδας και διαβάστηκε μήνυμα του Προέδρου της ΔΟΕ. Ταυτόχρονα, στην Ιερή Άλτη, στον ναό της Ήρας, η Πρωθιέρεια Μαρία Μοσχολιού έκανε την Αφή της Φλόγας με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου που συγκέντρωνε τις ακτίνες του ήλιου. Αμέσως μετά η Πρωθιέρεια κατευθύνθηκε προς το Στάδιο και παρέδωσε την Ολυμπιακή Φλόγα στον πρώτο λαμπαδηδρόμο, τον 17χρονο μαθητή του Λυκείου της Ολυμπίας, Θανάση Κοσμόπουλο.

Η Ολυμπιακή Φλόγα έφτασε το ίδιο βράδυ στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας, όπου έγινε λαμπρή τελετή, παρουσία 15.000 θεατών. Την Φλόγα έφερε στο Στάδιο ο πρωταθλητής των 110 μ. μετ’ εμποδίων Πέτρος Ευριπίδου, οποίος άναψε τον Ολυμπιακό βωμό. Στη συνέχεια ανακρούστηκαν ο Ολυμπιακός Ύμνος και ο Ύμνος της Σοβιετικής Ένωσης με ταυτόχρονη έπαρση των δύο σημαιών, ενώ ακολούθησαν ομιλίες από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Ολυμπιακής Ακαδημίας και τον Αντιπρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών αγώνων της Μόσχας. Στη συνέχεια η Ολυμπιακή Φλόγα συνέχισε το ταξίδι της εντός των ελληνικών συνόρων. Το τελευταίο χιλιόμετρο εντός της Ελλάδας κάλυψε ο παλιός Έλληνας Βαλκανιονίκης Βασίλειος Πίτσος, ο οποίος παρέδωσε την Φλόγα στον Βούλγαρο πρωταθλητή Boyan Radev.

Στις τελευταίες ολυμπιάδες η φλόγα μεταφέρεται με κάθε πρόσφορο μέσο (αυτοκίνητο, καράβι ή αεροπλάνο) στην πόλη που διεξάγονται οι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι λαμπαδηδρόμοι τρέχουμε με τη δάδα μικρές αποστάσεις, περισσότερο για συμβολικούς λόγους, ενώ η φλόγα επισκέπτεται περισσότερες πόλεις.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ

Σκιαδάς Ελευθέριος (1997). Ολυμπιακή Φλόγα - Η δάδα των αιώνων.  Αθήνα: Μικρός Ρωμηός.

Φιλίππου Ευάγγελος (2002). Η Ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Η θεατή και αθέατη πλευρά τους. Αθήνα: Σαββάλας.

Εφημερίδα Βραδυνή, 28/7/1972

Εφημερίδα Βραδυνή, 31/7/1972

Εφημερίδα Καθημερινή, 20/6/1980

 

Εφημερίδα Καθημερινή, 21/6/1980

 

Εφημερίδα Μακεδονία, 29/7/1972

Εφημερίδα Μακεδονία, 2/8/1972

 

Εφημερίδα Μακεδονία, 3/8/1972

 

Εφημερίδα Μακεδονία, 4/8/1972

 

Εφημερίδα Μακεδονία, 6/8/1972

 

Εφημερίδα Το Βήμα, 29/7/1972