Από πού κρατάει η σκούφια μου;

 

Το α’ τρίμηνο του σχ. Έτους 2015-2016 υλοποιήσαμε με τους μαθητές της Ε2 τάξης του 5^ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Από πού κρατάει η σκούφια μου». Οι μαθητές κινήθηκαν σε τρείς κατευθύνσεις:

1.      Να βρουν στοιχεία για την προέλευση του επιθέτου τους από την πλευρά του πατέρα.

2.      Να καταγράψουν το γενεαλογικό τους δέντρο ανατρέχοντας στο χρόνο.

3.       Να βρουν στοιχεία για το χωριό καταγωγής τους, καθώς και μύθους, θρύλους, παραδόσεις σχετικά με αυτό.

Παρακάτω καταγράφονται μερικά από τα επίθετα των μαθητών και η προέλευσή τους.

Ξεκαλάκης: Καταγωγή από το χωριό Μέση. Η οικογένεια προέρχεται από την Ίμβρο Σφακίων. Το πρώτο επώνυμο της οικογένειας ήταν Μπριλάκης. Μια οικογένεια Μπριλάκη έφυγε από τα Σφακιά για κάποια βεντέτα και ήρθε στο χωριό Μέση Ρεθύμνου. Κάποιος από αυτούς ήταν καλός χορευτής. Ένας Τούρκος αγάς, βλέποντάς τον να χορεύει είπε: «Αυτός είναι ξέκαλος». Δηλαδή, πάρα πολύ καλός. Στη συνέχεια πήρε την κατάληξη –άκης κι έγινε Ξεκαλάκης.

Φασουλάς:  Καταγωγή από το χωριό Απόστολοι. Πιθανότερη εκδοχή προέλευσης του ονόματος είναι από το λατινικό FASELUS που σημαίνει φασόλι ή από το λατινικό FASILOS που ήταν ένα μακρόστενο ελαφρύ πλοιάριο σε σχήμα φασολιού. Συναντάμε για πρώτη φορά το όνομα Φασουλάς σε ένα συμβόλαιο ακίνητης περιουσίας (27/8/1559) με το όνομα του Μάρτυρα Φασουλάς Γεώργιος. Ξανασυναντάμε το όνομα Φασουλάς σε τούρκικο δημοτολόγιο καταβολής φόρου το 1671

Ομαλιανάκης: Καταγωγή από το χωριό Άγιος Μάμας. Το αρχικό όνομα της οικογένειας ήταν Βασάλος. Το επίθετο προέρχεται από το χωρίο Ομάλα Μυλοποτάμου που βρίσκεται δίπλα στον Αγ. Μάμα. Ήταν το χωριό καταγωγής της συζύγου του Γιάννη Βασάλου, που έσφαξαν οι Τούρκοι στην επανάσταση του 1821. Το νεογέννητο, ορφανό παιδί τους, ακουγόταν ως «το Γιαννιώ της Ομαλιανής», που όταν αυτό ενηλικιώθηκε ζήτησε να το καταγράψουν με το επίθετο Ομαλιανάκης.

Φουντουλάκης: Καταγωγή από το χωριό Αλίκαμπος Χανίων. Το επίθετο προέρχεται από το τουρκικό «FODUL» που σημαίνει ριψοκίνδυνος, περήφανος. Παλαιότερα το επίθετο ήταν Φουντούλης, αλλά με τον χρόνο πήρε τη συνηθισμένη κατάληξη –άκης κι έγινε Φουντουλάκης.

Τσίχλης: Καταγωγή από το χωριό Αγκουσελιανά. Ήρθαν από τα Σφακιά, πιθανόν λόγω βεντέτας με το επώνυμο Κάβος (Κάβηδες). Ήταν ψηλοί με λεπτά, λιγνά πόδια (Τσιχλάτζηδες). Πήραν το παρατσούκλι κι έμεινε ως επίθετο.

Φουρφουλάκης: Καταγωγή από το χωριό Άνω Μέρος. Το επίθετο προέρχεται από το «φουρφούλισμα» που είναι η κίνηση της κρητικής βράκας με χάρη. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος πρόγονος ήταν λυγερόκορμος και προχωρούσε καμαρωτά.

Φανουργάκης: Καταγωγή από το χωριό Άδελε. Είναι σύνθετο όνομα με α’ συνθετικό το ρήμα «φαίνω» που σημαίνει φανερώνει, φέρνω το φως. Β’ συνθετικό είναι το ουσιαστικό «έργον». Δηλαδή, Φανουργάκης είναι αυτός που φέρνει στο φως τα έργα του. Προφανώς κάποιος πρόγονος ήταν πολύ δημιουργικός κι έφτιαχνε πολύ ωραία έργα. Στη συνέχεια τα παρουσίαζε, τα φανέρωνε στους χωριανούς κι αυτοί τα θαύμαζαν. Παράλληλα προστέθηκε κι η κατάληξη –άκης κι έτσι έγινε Φανουργάκης.

Μυγιάκης: Καταγωγή από το χωριό Πηγή. Το αρχικό όνομα της οικογένειες ήταν Καπετανάκης, από το Φρε Αποκορώνου.  Επειδή ο Σπυρίδων Καπετανάκης ήταν πολύ υπερήφανος και «δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του» του έδωσαν το παραατσούκλι « ο Μύγιας». Σταδιακά επικράτησε το Μύγιας, το οποίο πήρε την κατάληξη –άκης κι έγινε Μυγιάκης.

Ξυδάκης: Καταγωγή από το χωριό Όρος. Το αρχικό όνομα της οικογένειας ήταν Σκορδίλης από τα Σφακιά. Κάποιος πρόγονος της οικογένειας έκανε κάποιο φονικό και οι άλλοι έλεγαν ότι «εξύδιασε» αυτός, έκανε δηλαδή κάτι κακό, έχασε το κύρος του. Έτσι επικράτησε το παρατσούκλι «Ξύδης» που σταδιακά έγινε Ξυδάκης.